«Στο στήθος μου αντί για καρδιά
έχω μια πληγή.
Κι εκεί μέσα φωλιάζει η ξενιτιά».
(Μαχμούντ Νταρουίς)[1]
Δεν θυμάμαι που διάβασα αυτές τις δύο φράσεις που έβαλα για τίτλο αυτού του κειμένου. Είδα όμως ότι λένε μια μεγάλη αλήθεια που πολλοί την αγνοούν ή εσκεμμένα την απορρίπτουν. Αντιμετωπίζουν τον πρόσφυγα με κάποιο ρατσισμό, με καχυποψία. Τον θεωρούν κάτι σαν εχθρό. Αλλά αν αφήσουν τη φαντασία τους ελεύθερη, θα έβλεπαν ότι όλοι αυτοί οι πρόσφυγες που φτάνουν στις ελληνικές ακτές ζούσαν στην πατρίδα τους ειρηνικά, είχαν τα σπίτια τους, την οικογένειά τους, τα όνειρά τους γι’ αυτούς τους ίδιους και τα παιδιά τους, όπως καλή ώρα κι εμείς εδώ στην Ελλάδα, όσο οι συνθήκες μας το επιτρέπουν. Και ξαφνικά, το σπίτι τους έγινε σκόνη, το παιδί τους σκοτώθηκε κι έμεινε άταφο, η ζωή τους κατάντησε θάνατος, οι ελπίδες τους για μια κανονική-ειρηνική ζωή ανύπαρκτες. Αυτό που τους έμεινε ήταν ο δρόμος της προσφυγιάς. Επομένως, ο πρόσφυγας δεν είναι εχθρός μας. Εχθρός μας -και δικός του- είναι εκείνος που τον έκανε πρόσφυγα, αυτός που έστειλε τα όπλα, που έστησε την ανατροπή στη χώρα του, που δολίως σχεδίασε έναν καινούργιο γεωπολιτικό χάρτη πάνω στο αίμα των άλλων.
Η Συρία, για παράδειγμα, δεν κατέρρευσε μόνη της. Οι «εμφύλιες συγκρούσεις» είναι η ευγενική μετάφραση για έναν διεθνή διαγωνισμό επιρροής και κυνισμού. Όλοι: ΗΠΑ, Ρωσία, Τουρκία, Ισραήλ κ.ά. έσπευσαν, όχι να βοηθήσουν, αλλά να κατοχυρώσουν τα συμφέροντά τους. Η χώρα έγινε πειραματικό πεδίο για drones και καταστροφικά πυραυλικά συστήματα, φανατισμούς, και μεταπολεμικά συμβόλαια. Η καταστροφή συνεχίζεται αυτές τις τελευταίες μέρες. Η Συρία που, κατά κοινήν ομολογία, ήταν μια όμορφη χώρα κατάντησε ένα θλιβερό ερείπιο. Η Παλαιστίνη-Γάζα εκθεμελιώθηκε! Αποτελεί το απόλυτο τεκμήριο της ήττας του ανθρωπισμού και της εγκληματικής πολιτικής της Δύσης. Έμειναν μόνο τα απομεινάρια ενός κατασκοτωμένου και βασανισμένου λαού χωρίς πατρίδα, χωρίς ουρανό, όπου ο ακρωτηριασμός κι ο θάνατος παιδιών αντιμετωπίζεται απλά ως παράπλευρη απώλεια! Η Λιβύη «απελευθερώθηκε» από το ΝΑΤΟ. Μόνο που η ελευθερία της, αντί να μοιάζει με ειρήνη, κατέληξε να θυμίζει κόλαση. Η χώρα έσπασε σε φέουδα, οι ένοπλες ομάδες έγιναν καθεστώς και πρόσφυγες στοιβάζονται στα σύνορα, σαν περίσσεια από ανθρώπινο φορτίο. Αυτές τις μέρες το πρόβλημα βρίσκεται σε μεγάλη έξαρση λόγω της πολιτικής εργαλειοποίησής του. Το Αφγανιστάν και το Πακιστάν είναι τραγικές καρικατούρες αποικιακής και νεοαποικιακής βίας. Δεκαετίες ξένων επεμβάσεων, υποκινούμενων πολέμων, και γεωπολιτικών παιχνιδιών.
Επομένως, όλοι αυτοί οι άνθρωποι που δραπετεύουν από εκεί δεν είναι ασφαλώς εχθροί μας, είναι συνάνθρωποι που, όπως κι εμείς, θέλουν απλώς να ζήσουν. Πράγμα όχι και τόσο αυτονόητο. Αν και δημιουργείται ένα σοβαρό πρόβλημα διαχείρισης τόσων πολλών προσφύγων στη χώρα μας και την Ευρώπη, όμως δεν είναι αυτοί το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι η απάνθρωπη πολιτική των ισχυρών κρατών κι η ευρωπαϊκή αυταπάτη, που πίστεψε υποκριτικά πως μπορεί να διαφημίζει τα «ιδανικά» της πάνω σε συντρίμμια. Που θέλει να είναι συγχρόνως και χορηγός του πολέμου και υπερασπιστής των θυμάτων. Και μόλις οι «παράπλευρες απώλειες» εμφανιστούν στις πλατείες της, τις θεωρεί «απειλή».
Μα, ο πρόσφυγας δεν απειλεί τίποτα από όλα όσα εμείς έχουμε χάσει από μόνοι μας: την αλληλεγγύη, τη συλλογική συνείδηση, την αίσθηση του μέτρου, τον ανθρωπισμό μας. Δεν απειλεί τον πολιτισμό μας, εκτός κι αν πολιτισμός σημαίνει μόνο airbnb και κάμερες ασφαλείας. Δεν απειλεί την οικονομία μας. Η οικονομία μας πνίγηκε στη θάλασσα των funds, πολύ πριν φτάσει ο πρώτος βασανισμένος πρόσφυγας από το Πακιστάν, τη Συρία ή τη Λιβύη. Κι όμως, οι υπάλληλοι των κρατικών υπηρεσιών στα έγγραφά τους πληκτρολογούν «λαθρομετανάστης», το βλέμμα πολλών αποστρέφεται μια φθαρμένη μαντήλα και πολλοί εμπιστεύονται τον φράχτη που τους δίνει ψευδαίσθηση ασφάλειας. Είναι, βλέπεις, πιο εύκολο να φοβάσαι τον πρόσφυγα, παρά να αναρωτιέσαι ποιος τον έκανε πρόσφυγα και τι ρόλο παίζεις εσύ σ’ αυτό το θέατρο της εξαθλίωσης.
Επιλογικά: Ο πρόσφυγας είναι το τίμημα της σιωπής μας. Είναι το υπόλειμμα ενός κόσμου που έχει μάθει να σκοτώνει για συμφέρον και να κλαίει δήθεν για αξίες. Είναι ο καθρέφτης που δεν αντέχουμε. Γι’ αυτό και τον ρίχνουμε πίσω από κάγκελα, μέσα σε θάλασσες για να πνιγεί, καθησυχάζουμε τη συνείδησή μας με νομοσχέδια και ακροδεξιά συνθήματα. Αλλά η αλήθεια δεν πνίγεται. Η προσφυγιά δεν είναι επιλογή. Είναι απελπισία. Και όποιος τη δαιμονοποιεί, δεν προστατεύει τον πολιτισμό του· τον καταργεί.
[1] Παλαιστίνιος εθνικός ποιητής.
