“Ο χρόνος εδώ δεν έχει χρόνο”.
Είναι μία από τις πρώτες φράσεις με τις οποίες ξεκινά την αφήγηση του ο ήρωας από το καινούργιο βιβλίο του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη με τον τίτλο Νώε.
Ο χρόνος ως μέγεθος καθοριστικής σημασίας για τον άνθρωπο, μέσω του οποίου προσμετρά, κατανοεί, κατανέμει το διάστημα της επίγειας και όχι μόνο ζωής του τώρα καταλύεται, σταματά να υφίσταται με τον γνώριμο τρόπο. Ο αφηγητής με τα λόγια του αυτά μας εισάγει, μας μεταφέρει σε μία άλλη πραγματικότητα σε μία άλλη συνθήκη που προήρθε από την ανατροπή την οποία προκάλεσε ένα συνταρακτικό γεγονός και κατέλυσε την προηγούμενη καθημερινότητα που ίσχυε. Και αυτό είναι ένας ραγδαίος καταποντισμός, ένας κατακλυσμός.
Κατά την διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας συνέβησαν αρκετοί πλημμυρικοί κατακλυσμοί κάποιοι περισσότερο γνωστοί· μέσα από τη νύξη που γίνεται γι΄΄αυτούς δια μέσου των πολιτισμών και τις κοινές αναφορές και μνήμες της ανθρωπότητας, μέσα από μύθους και διηγήσεις διατηρηθηκαν και έφθασαν μέχρι τις μέρες μας. Σύμφωνα με τις γραφές οι άνθρωποι επειδή παράκουσαν τους θεϊκούς νόμους και κανόνες τιμωρήθηκαν με αυτόν τον τρόπο. Όμως ο Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης κάνει την ιδιοποιό διαφορά, δίνει ριζοσπαστική εκδοχή/θέση με τη γραφή του. Ενηλικιώνει και αυτονομεί τον ήρωά του και στο πρόσωπό του τον σύγχρονο άνθρωπο. Όλα αυτά που βιώνει είναι αποτέλεσμα της αχαλίνωτης απληστίας του, της άκρατης εκμετάλλευσης των πόρων της γης αλλά και του επεκτατισμού του μέσω πολέμων και γενοκτονιών. Ο συγγραφέας πλάθει μια σύγχρονη πολιτική οικολογική νουβέλα με αφορμή την ήδη εν εξελίξει κλιματική αλλαγή, τα ακραία καιρικά φαινόμενα που συμβαίνουν σε διάφορα/διαφορετικά μέρη του πλανήτη και με ένα οικοσύστημα υπό κατάρρευση. Όμως δεν μένει εκεί. Αποκαλύπτει και προβάλει τα αίτια που οδήγησαν και προκάλεσαν την οικολογική καταστροφή. Ο αφηγητής του είναι ένας ενημερωμένος ενεργός πολίτης, γνωρίζει τη σαθρότητα και την υποκρισία του πολιτικού συστήματος και ό,τι το περιβάλλει, δεν εμπιστεύεται τα αντιπλημμυρικά έργα που πραγματοποιήθηκαν στον τόπο του. Επαληθεύεται όταν αρχίζουν αυτά να καταρρέουν, όταν η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει επικίνδυνα και οι συμπολίτες του όπως και ο ίδιος βρίσκονται εκτεθειμένοι και απροστάτευτοι προς κάθε έναν καταποντισμό που απειλεί τις ζωές τους. Προνοητικός όπως είναι κατασκευάζει ένα μικρό σκάφος, μια βάρκα που την ονομάζει Νώε -σημειολογικά μας παραπέμπει στη γνωστή βιβλική ιστορία του κατακλυσμού του Νώε- την οποία παραθέτει στο βιβλίο. Συμβολικά η βάρκα είναι σαν μια άλλη κιβωτός, ένα μέσον που θα τον οδηγήσει στη σωτηρία. Εφοδιάζεται με τρόφιμα και υλικά άμεσης ανάγκης και ετοιμάζεται να δώσει τον αγώνα του προκειμένου να καταφέρει να επιβιώσει. Ένας άνθρωπος στη μέση του πουθενά, καταμεσής ενός πλημμυρισμένου τοπίου. Η δυνατή αυτή εικόνα αποκαλύπτει/αποτυπώνει και την διαταραγμένη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Αφού η θάλασσα, το νερό είναι η συναισθηματική και υπαρξιακή μήτρα από την οποία γεννάται και αναγεννάται. Το ένστικτο της επιβίωσης είναι πολύ ισχυρό. Στις ακραίες καταστάσεις ο άνθρωπος επινοεί/επιστρατεύει τρόπους προκειμένου να μπορέσει να τις αντιμετωπίσει. Ο αφηγητής καταφεύγει στη δυνατότητα που του προσφέρει το επάγγελμά του ως ιστορητής-αφηγητής, να ανακαλεί από τη μνήμη του περιστατικά της παιδικής του ζωής, παλιές συνήθειες αλλά κυρίως να διηγείται παραμύθια-ιστορίες και αποσπάσματα από την αρχαία ελληνική γραμματεία. Όπως κωπηλατεί βλέπει γύρω του να επιπλέουν ανθρώπινα πτώματα μαζί με νεκρά ζώα και πολλά σκουπίδια. Όταν τον πλησιάζουν μία ομάδα νέων και του ζητούν να τους σώσει, να τους πάρει στη βάρκα, προφασίζεται ότι δεν υπάρχει χώρος. Κάποια άλλη στιγμή όμως σώζει από το νερό μια μητέρα μ΄ ένα μωρό. Άραγε τι τον οδηγεί σ΄ αυτήν την επιλογή; Σε στιγμές που νιώθει τύψεις μιλά για τα επιτεύγματα μεγάλων φιλοσόφων και καλλιτεχνών τόσο της αρχαιότητας όσο και της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού. Ίσως γιατί ενώ τους θαυμάζει και επαινεί τα πιστεύω τους που τα υπερασπίζονται νιώθει για τον εαυτό του το έλλειμμα, την ανεπάρκεια του όταν χρειάστηκε να εφαρμόσει στην πράξη αυτές τις αξίες δεν το έκανε. Όσο όμως και να επικαλείται, να ανακαλεί αυτόν τον κόσμο νιώθει απέραντη μοναξιά και ερημία. Είναι μόνος, ολομόναχος και έχει κουραστεί πια, έχει απελπιστεί. Ακόμα κι όταν διαπιστώνει ότι έχουν σωθεί και κάποιοι άλλοι άνθρωποι παρατηρεί ότι συνεχίζουν τις ίδιες παλιές τους συνήθειες, δηλαδή να αλληλοεξοντώνονται. Κωπηλατεί πάνω από δύο μήνες με μόνη συντροφιά στη βάρκα του έναν σκύλο που τον έχει ονομάσει Παρασκευά (μας παραπέμπει στην ιστορία του Ντεφόε τις περιπέτειες του Ροβινσώνα Κρούσου).
Όπως παλεύει τώρα μόνος του έτσι και πριν τον καταποντισμό κάθε άνθρωπος πάλευε μόνος του απέναντι στο τσουνάμι των δυσκολιών αφού μαζί με την οικολογική κατάρρευση είχε επέλθει και η κατάρρευση του κοινωνικού ιστού.
Ο καθηγητής γενετικής του Α.Π.Θ. κύριος Σκούρας υποστηρίζει: Υπάρχω όταν συνυπάρχω. Η αρχή του πολιτισμού μας στηρίχτηκε στο εν αρχή ην ο λόγος. Ο αφηγητής-ήρωας για την ενδυνάμωση του, κάνει ένα ονομαστικό κάλεσμα μεγάλων καλλιτεχνών και ανθρώπων του πνεύματος χωρίς φυσικά να πάρει κάποια απόκριση. Ίσως γιατί ο λόγος θέλει στη συνέχεια να γίνεται πράξη, κάτι που οι άνθρωποι δεν συνηθίζουν να πραγματοποιούν. Ο αφηγητής τελικά αποφασίζει να φτάσει και να κατοικήσει σε μία από τις εναπομείνασες βραχονησίδες. Θα ονομάσει τον εαυτό του Ούτι, που στην αρχαία ομηρική διάλεκτο σημαίνει ο Κανένας. Επιθυμεί διακαώς να κάνει μια επανεκκίνηση, μία νέα αρχή. Με άλλο αξιακό σύστημα αυτό του ανθρωπισμού, της αλληλεγγύης και του σεβασμού στη συνύπαρξη με την υπόλοιπη φύση. Μεγάλη η δύναμη της ζωής, ξαναγεννιέται και αναγεννάται στις πιο δεινές συνθήκες και στα πιο απίθανα σημεία. Τόσο σύνθετη και αήττητη μπροστά στον άνθρωπο και την μερικότητά του. Και όπως υποστηρίζει και ο αφηγητής “υπάρχει ναι, υπάρχει τελικά ελπίδα ακόμη και στα ενδότερα του σκότους”.
Αν και το βιβλίο πραγματεύεται ένα ζοφερό γεγονός, μία εφιαλτική κατάσταση που συνδέεται τόσο πολύ με ότι απειλεί σήμερα την ανθρωπότητα λόγω της οικολογικής κρίσης, από τις σελίδες του βιβλίου αναδύεται μία έντονη οπτιμιστική πλευρά που τελικά δείχνει τον δρόμο και τον τρόπο προς την διέξοδο.
Το ενδιαφέρον του αναγνώστη/της αναγνώστριας διατηρείται αμείωτο καθ΄όλη τη διάρκεια της ροής της ιστορίας με την συνεχή εναλλαγή και εμπλουτισμό εικόνων και λόγου σε σύμπραξη με την διακειμενικότητα και τον εγκιβωτισμό. Και βέβαια όλο αυτό αποδίδεται ως επιτυχία του συγγραφέα.
Φανή Αθανασιάδου
