Γιώργος Βοϊκλής: «Η πρώτη μου αγάπη» 34 ερωτικές ιστορίες. Συλλογικό. Επιμέλεια: Ελπιδοφόρος Ιντζεμπέλης. Εκδόσεις Λέμβος

Η διαχρονική μαγεία του πρώτου έρωτα

Μετά τις «40 Αστυνομικές Ιστορίες» και «Τα καλοκαίρια μας», οι Εκδόσεις ΛΕΜΒΟΣ μας προσφέρουν άλλη μια θεματική συλλογή διηγημάτων με τίτλο «Η πρώτη μου αγάπη», στην οποία συμμετέχουν 34 συγγραφείς. Συντονιστής – επιμελητής και αυτής της συλλογής είναι ο συγγραφέας Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης. Ο διαχρονικός χαρακτήρας αυτής της λογοτεχνικής προσέγγισης του καθοριστικού για τη ζωή του καθενός μας φαινομένου, προκύπτει από το ότι οι συγγραφείς των διηγημάτων αυτών, (24 άνδρες και 10 γυναίκες), καλύπτουν χρονικό διάστημα έξι δεκαετιών, καθώς ο μεγαλύτερος σε ηλικία γεννήθηκε του 1938 και ο νεότερος, το 1997. Αντίστοιχα, ο υπερ-τοπικός χαρακτήρας της προκύπτει από το γεγονός ότι η καταγωγή των συγγραφέων και οι περιοχές που έζησαν τα παιδικά και εφηβικά τους χρόνια, καλύπτουν ολόκληρη την Ελλάδα, από την Κομοτηνή μέχρι την Πάτρα και την Καλαμάτα και από την Κέρκυρα μέχρι την Κρήτη. Και βέβαια, τη Θεσσαλονίκη, τον Πειραιά, την Αθήνα και τις συνοικίες της, την Καισαριανή, τη Δάφνη και το Αιγάλεω. Το πρώτο, αναπάντητο για μένα, ερώτημα που μπαίνει λόγω της μικρής αναλογίας συμμετοχής των γυναικών συγγραφέων στη συλλογή, είναι: -Μήπως η ανάμνηση των πρώτων ερωτικών σκιρτημάτων παραμένει χαραγμένη στη μνήμη των αγοριών περισσότερο απ’ ότι στα κορίτσια; Πέρα από την ηλικία, τον τόπο καταγωγής και το φύλλο των 34 συγγραφέων, θα είχε ενδιαφέρον η κατάταξη των διηγημάτων τους με βάση την ηλικία των ηρώων των ιστοριών τους και τον χώρο στον οποίο βιώνουν το πρώτο ερωτικό τους σκίρτημα. Ως προς το πρώτο, οι μικρότεροι από τους 68 βασικούς ήρωες –γιατί υπάρχουν και τριγωνικές σχέσεις- είναι 3 χρόνων, κάποιοι ακόμη είναι προσχολικής ηλικίας, περισσότεροι είναι του Δημοτικού και η πλειοψηφία έφηβοι. Όσο για τους χώρους όπου εμφανίζονται τα πλατωνικά -με λίγες εξαιρέσεις- ειδύλλια, είναι η γειτονιά, το σχολείο και, σε αρκετές περιπτώσεις, οι καλοκαιρινές διακοπές. Αυτά ως προς την «ταυτότητα» της συλλογής. Διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας τα 34 διηγήματα διαπίστωσα ότι ακόμη και σε αυτά που αναφέρονται στην ίδια εποχή και στον ίδιο τόπο, υπάρχουν πολλές παραλλαγές, ενώ συμβαίνει και το αντίθετο: Διηγήματα που αναφέρονται σε άλλες εποχές και σε άλλους τόπους να ταυτίζονται σχεδόν, ως προς τον τρόπο προσέγγισης του θέματος. Που σημαίνει ότι η πρώτη αγάπη είναι ένα σύνθετο – πολύπαραγοντικό φαινόμενο. Μια ακόμη γενική παρατήρηση είναι ότι το σύνολο των διηγημάτων –με μία μόνο εξαίρεση- αναφέρονται σε ανεκπλήρωτους έρωτες. Κι ανάμεσά τους, ωστόσο, υπάρχουν διαφορές. Στις περισσότερες περιπτώσεις παραμένουν στη μνήμη δεκαετίες μετά ως νοσταλγικές αναμνήσεις και μόνο σε λίγες περιπτώσεις με αρνητικό πρόσημο. Ας κάνουμε, όμως, μια περιδιάβαση σε μερικά από τα διηγήματα της συλλογής αναζητώντας τις απαντήσεις που δίνουν οι ίδιοι οι συγγραφείς τους στα ερωτήματα που προκύπτουν. Το πρώτο και πιο κρίσιμο κατά τη γνώμη μου ερώτημα θέτει ο νεότερος από τους συγγραφείς της συλλογής, ο Θοδωρής Ιντζέμπελης, στο διήγημά του με τίτλο «Το εισιτήριο»: «Αλήθεια, τι σημαίνει η λέξη «σ’ αγαπώ»; Να ήταν άραγε η ίδια που χρησιμοποιούσε στο σπίτι με την οικογένειά του, η αίσθηση της φροντίδας και της προστασίας; Κι όμως, ένιωθε ότι είχε αρχίσει να σημαίνει και κάτι άλλο, διαφορετικό, πιο βαθύ, που μπορείς να αφεθείς μέσα του και να ταξιδέψεις, Κάτι που σε έκανε απλά χαρούμενο χωρίς να ξέρεις το γιατί» (σελ. 82). Τον ανατρεπτικό χαρακτήρα του πρώτου έρωτα επισημαίνει ο Άγγελος Χαριάτης στο διήγημά του με τίτλο «Μαύρα μάτια»: «Μέχρι την ηλικία των 17 πίστευα πως ο έρωτας, η αγάπη, ή όπως αλλιώς μπορεί να ειπωθεί χρησιμοποιώντας λέξεις, ήταν ένα φτηνό κατασκεύασμα της ανθρώπινης φύσης. Ήταν αδιανόητο μέσα στο μυαλό μου ένας άντρας να ερωτεύεται μια γυναίκα, ένα κορίτσι ένα αγόρι, ή έστω σε περισσότερες διαφορετικές μορφές κορίτσι να αγαπάει κορίτσι, ή αγόρι να ερωτεύεται αγόρι. […] Ένα πάρτι, ένα συνηθισμένο πάρτι αποφοίτησης, ήταν το οδυνηρό εφαλτήριο της αλλαγής της κοσμοθεωρίας μου, κυρίως αυτού, δηλαδή, του κεφαλαίου της περί έρωτος και παρελκόμενων δαιμονίων. Είχε όνομα και κυρίως απτή μορφή. Ένας άγγελος εξ ουρανού…» (σελ. 233).

Παρόμοια είναι, στο διήγημα του Θανάση Λιακόπουλου με τίτλο «Ευδοξία», η αντίδραση του 12χρονου μαθητή του Ωδείου όταν αντικρίζει για πρώτη φορά τη δασκάλα του: «Και κάπως έτσι κατάλαβε πως γίνεται να καταρρεύσουν τα πάντα από τη μια στιγμή στην άλλη». (σελ. 106).

Πώς τελειώνει, όμως, η πρώτη αγάπη; Το πιο δραματικό τέλος βρήκα στο υπερβατικό – αστυνομικής υφής διήγημα του Φιλίππου Φιλίππου με τίτλο «Ο Σεραφείμ με τα άσπρα φτερά»: «Με δάκρυα στα μάτια την παρακάλεσε να αλλάξει απόφαση, δεν μπορούσε να ζήσει χωρίς αυτήν. «Είσαι η πρώτη και η μοναδική μου αγάπη. Δεν θα ξαναγαπήσω» (σελ,224).

Στην ίδια ερώτηση δίνει τη δική του απάντηση ο Γιώργος Πυργάρης στο διήγημά του με τίτλο «Η μούσα»: «Λένε πως για να ξεπεράσεις μια αγάπη και να πας σε άλλη, πρέπει να πενθήσεις. Πόσο μάλλον όταν αυτή η…πρώτη αγάπη ήταν επώδυνη. Τόσο επώδυνη που θέλεις να τη διώξεις εντελώς απ’ το μυαλό σου, ώστε να μη λογίζεται σαν πρώτη» (σελ. 164).

Για το άδοξο τέλος της πρώτης του αγάπης ο Δημήτρης Βαρβαρήγος στο διήγημά του με τίτλο «Μη χαθείς» αναρωτιέται: «Πώς να υπάρξει ένα παραμύθι σε μια καθημερινότητα γεμάτη συμβιβασμούς;»

Πριν προχωρήσουμε σ’ αυτά που ακολουθούν το τέλος της πρώτης αγάπης, θα ήθελα να παρεμβάλω ένα μικρό απόσπασμα από το διήγημα της Μαρίας Σκιαδαρέση με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Ένστικτο» για τον έρωτα ενός 13άχρονου αγοριού για έναν συμμαθητή του, που θυμίζει εξομολογήσεις του Κώστα Ταχτσή και του Γιώργου Ιωάννου: «Ξεκίνησα να τον αγαπώ όπως τον μεγάλο μου αδερφό που δεν απόκτησα ποτέ, κι έφτασα, στις μεγάλες τάξεις, να νιώθω κι άλλα πράγματα, μη αναγνωρίσιμα ακόμη, διάφορα συναισθήματα που μάλωναν στην ψυχή μου για το ποιο έρχεται πρώτο και ποιο δεύτερο». (σελ. 189)

Και μπαίνουμε στο μεγάλο κεφάλαιο της ανάμνησης που αφήνει πίσω της η πρώτη αγάπη. Ο Κωνσταντίνος Μπούρας στο διήγημά του με τίτλο «Αλησμόνητες μέρες» γράφει: «Άχ, η πρώτη αγάπη δεν ξεχνιέται. Αγκάθι που μπήγεται ολοένα και πιο βαθιά στην πληγή». (σελ. 158).

Προτιμάει την ανάμνηση απ’ τη σκληρή πραγματικότητα ο Στέφανος Μιλέσης. Στο διήγημά του με τίτλο «Το πράσινο δωμάτιο» γράφει για την πρώτη του αγάπη όταν τη συνάντησε ξανά μετά από τριάντα χρόνια: « Ήταν μια άλλη Τζένη από εκείνη των παιδικών μου χρόνων. Προτίμησα να κλείσω τα μάτια ώστε να μη γεμίσουν από την τελευταία εικόνα της. Το παρελθόν ήταν αποκλειστικά δικό μας, μας ανήκε, ήταν μεγάλης αξίας κι έτσι έπρεπε να μείνει» (σελ 144).

Θετική είναι η ανάμνηση του πρώτου έρωτα του κοριτσιού στο διήγημα της Κατερίνας Καριζώνη με τίτλο «Το πρώτο σκίρτημα»: (Ο πρώτος μου έρωτας) «δεν υπήρχε πια, ήταν μια γλυκιά ανάμνηση στο μυαλό μου. Αλλά και ο άντρας που μου έδωσε την πρώτη γεύση του έρωτα σ’ αυτή τη ζωή» (σελ. 50).

Στο διήγημα της Πολύνας Μπάνα με τίτλο «Αννούλα – Θανασάκης = Love», η Αννούλα, ξαναφέρνοντας στο νου της, δεκαετίες αργότερα, την πρώτη αγάπη της με τον Θανασάκη, συμμαθητή της στο νηπιαγωγείο (!) γράφει ότι «βίωσε το πρώτο της ερωτικό σκίρτημα και ταυτόχρονα την πρώτη ερωτική απογοήτευση πολύ νωρίς. Και η εμπειρία αυτή την ωρίμασε (αλλά και τη γείωσε) πρόωρα για το φευγαλέο του έρωτα, επηρεάζοντας τη στάση και τη συμπεριφορά της σε όλη την μετέπειτα ζωή της». (σελ.149). Τέλος, ο Κώστας Στόφορος στο διήγημά του με τίτλο «Το κουτί στο ντουλάπι της λήθης», ξαναφέρνοντας στο νου του μετά από δεκαετίες την πρώτη αγάπη του ήρωά του αναρωτιέται: «Πως θα ήταν η ζωή του αν ήταν λίγο πιο τολμηρός τότε;». (σελ. 208)

Την απάντηση στην ερώτησή του δίνει ο Γιώργος Βοϊκλής (για να ευλογήσω λίγο και τα γένια μου) στο διήγημά του με τίτλο «Ένας έρωτας σε τρεις συναντήσεις», τον μόνο που δεν είναι ανεκπλήρωτος. «Από τότε και για πάνω από 50 χρόνια», γράφω, «αντιμετωπίζουνε μαζί, πιασμένοι χέρι – χέρι, όλες τις μπόρες και προχωράνε όλο και πιο ψηλά, ψηλότερα από εκεί που θα μπορούσε να φτάσει ο καθένας μόνος του. Αυτό συμβαίνει κάθε φορά που βλασταίνει, ανθίζει και καρποφορεί η πρώτη αγάπη». (Σελ. 55).

Τα 34 διηγήματα της συλλογής «Η πρώτη μου αγάπη» των εκδόσεων ΛΕΜΒΟΣ συνθέτουν ένα μοναδικό, από όσο γνωρίζω, πανόραμα της ερωτικής συμπεριφοράς παιδιών και εφήβων, εμπλουτίζοντας την «αισθηματική» λογοτεχνία μας.