«Είναι η φωτογραφία μιας οικογένειας»  διαβάζουμε στην πρώτη κιόλας  σελίδα του σύντομου μυθιστορήματος Ο Μπαχ για παιδιά της Έλεν Γκάρνερ και αμέσως παρακάτω:

 O αέρας φουσκώνει το μεγάλο, άκαμπτο μανίκι του φορέματος της γυναίκας και σπρώχνει προς τα πίσω τα μακριά μαλλιά του αγοριού του πατέρα το οποίο είναι στραμμένο προς το δράμα των προσώπων των γονιών του. (σ. 11)

Η φωτογραφία που  εικονίζει  τον Άγγλο  ποιητή  Άλφρεντ  Τένισον  με τη γυναίκα του και τα δύο παιδιά τους σε ένα μεγάλο κήπο τονίζοντας τόσο την αμηχανία των προσώπων όσο και τη διαφορετική συναισθηματική τους κατάσταση μπορεί να  λειτουργεί και  ως προσήμανση για όσα ακολουθήσουν.

Πράγματι «σκισμένη και λεκιασμένη, καλυμμένη με μια στρώση πιτσιλισμένο λίπος» βρίσκεται στον τοίχο της κουζίνας της οικογένειας Φοξ, που ζει σε ένα προάστιο της Μελβούρνης.

Βαθιά φιλία και αγάπη συνδέουν τον  Ντέξτερ και την  Αθίνα, τους  δύο από τους βασικούς ήρωες της ιστορίας, οι οποίοι, αφού βάλουν τους δύο γιους τους για ύπνο,  περνούν τα βράδια τους κουβεντιάζοντας και  διανύοντας  μεγάλες αποστάσεις.

Ο ένας, ο Μπίλι, παρουσιάζει παράξενη συμπεριφορά: δεν μιλάει αλλά τραγουδάει, δεν φαίνεται να επικοινωνεί επαρκώς με το περιβάλλον και  φοιτά σε ειδικό σχολείο.

Ο άλλος γιος, ο Άρθουρ, είναι ζωηρός,  δυναμικός και φροντίζει, όταν χρειαστεί, τον αδελφό του.

Ο Ντέξτερ συζητώντας σε τυχαία συνάντησή τους  ύστερα από πολλά χρόνια  με την Ελίζαμπεθ, φίλη του από τη φοιτητική τους ζωή,  αναρωτιέται για τη φύση του έρωτα δηλώνοντας ότι ο ίδιος δεν έπεσε ποτέ θύμα του.  «Τότε εγώ δεν έχω ερωτευτεί ποτέ. Ερωτευτεί. Ούτε καν ξέρω τι πράγμα είν’ αυτό». (σ. 54)

Η Αθίνα από την άλλη  εκτιμά τον αναζωογονητικό ρόλο του πάθους στον ανθρώπινο βίο.

Παρ’ όλ’ αυτά ότι το ζευγάρι έχει τον τρόπο του να επικοινωνεί φαίνεται από την επίδραση που ασκεί στη Βίκι, την έφηβη αδελφή της Ελίζαμπεθ, η οποία απογοητευμένη από τη συμπεριφορά της αδελφής της  καταφεύγει στο σπίτι τους.

Της άρεσαν τα σημειώματα που άφηναν ο ένας στον άλλο, οι ζωγραφιές και τα χαζά ποιηματάκια, τα τραγούδια που προκαλούσαν αμηχανία, ο λαχανόκηπος, η σύγχυση κάτω από την οποία υπήρχε μια γενναιόδωρη τάξη, τα ξεσπάσματα δραστηριότητας που τα διαδέχονταν περίοδοι ηλιόλουστης γαλήνης: (σ. 53)

Η «εισβολή» στην οικογένεια Φοξ  της Ελίζαμπεθ, της αδελφής της και του Φίλιπ, εραστή της πρώτης, διαταράσσει τις σχέσεις του ζευγαριού.

Η αμοιβαία γοητεία που νιώθουν η Αθίνα και ο Φίλιπ  ήδη από την πρώτη μέρα της γνωριμίας τους οδηγεί την εξέλιξη της ιστορίας σε απροσδόκητα μονοπάτια.

Η Έλεν Γκάρνερ δημιουργεί ένα μυθιστόρημα – μπορεί να χαρακτηριστεί και νουβέλα εξαιτίας του μεγέθους του – όπου και η μουσική έχει ένα ρόλο  (όλοι σχεδόν οι ήρωες ασχολούνται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο με τη μουσική) στοχεύοντας τόσο στη σκιαγράφηση χαρακτήρων όσο και στην ανάδειξη της ευαλωτότητας των ανθρώπων  και της ευθραυστότητας των σχέσεων.

Ο Ντέξτερ, γιος ενός γιατρού και μιας νοικοκυράς,  παρουσιάζεται γενναιόδωρος, ανεκτικός στη διαφορετικότητα, με εμπιστοσύνη στον άνθρωπο και στις σχέσεις. Η μουσική είναι η καταφυγή του  στις δύσκολες αλλά και στις φωτεινές στιγμές του. Έχει δημιουργήσει ένα ισχυρό σύστημα αξιών που δίνει νόημα στη ζωή του και κλονίζεται όταν η πραγματικότητα τού αποκαλύπτει πλευρές του χαρακτήρα του που αγνοεί. Δεν χάνει την ευκαιρία να εκφράζει  εκτίμηση και  αγάπη στη γυναίκα του επιδιώκοντας όμως και  την έμμεση καθοδήγησή της.

Από την άλλη, η Αθίνα για την πατρική οικογένεια της οποίας δεν έχουμε στοιχεία δημιουργεί την εντύπωση ότι είναι σίγουρη για τις επιλογές της. Χαμογελαστή, φιλόξενη, αφοσιωμένη στη φροντίδα των άλλων  και στις καθημερινές της ασχολίες  επιτρέπει στον εαυτό της να ασχολείται με τη μουσική δοκιμάζοντας  στο πιάνο εύκολα κλασικά κομμάτια. Αυτό το ενδιαφέρον της ίσως πυροδοτεί ως ένα βαθμό και  την έλξη που αισθάνεται για τον Φίλιπ αμέσως μετά τη γνωριμία τους. Το ερωτικό πάθος που αναβλύζει από μέσα της  μοιάζει να την απελευθερώνει από τις οικογενειακές δεσμεύσεις και  το φορτίο του Μπίλι.

Ο Φίλιπ, συνθέτης και μουσικός, προικισμένος με την ευαισθησία και την αντισυμβατικότητα του καλλιτέχνη ακολουθεί τη ζωή του στηριγμένος περισσότερο στην επιθυμία παρά στις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ηλικία και τον γονεϊκό του ρόλο.

Αγαπά τη δωδεκάχρονη κόρη του, Πόπι, χωρίς όμως να παρακολουθεί τις πραγματικές της ανάγκες.

Η Πόπι, ευφυής και ευαίσθητη, διοχετεύει τις ανησυχίες και την αγωνία της τόσο  στην ανάγνωση όσο και στην προσπάθεια να εκφράσει τις δικές της ιστορίες.

Η Ελίζαμπεθ συνδυάζει τον δυναμισμό με την επιθετικότητα. Ετοιμόλογη, περήφανη για τη φεμινιστική σκευή της κρατά κρυμμένες τις πιο αδύναμες πλευρές της προσωπικότητάς της.

Η Βίκι έχοντας βιώσει σε πρώιμη  ηλικία τον θάνατο της μητέρας της περνάει μια μοναχική εφηβεία διεκδικώντας  από την αδελφή της προσοχή και    συμπαράσταση  που εκείνη  δεν είναι διατεθειμένη να της προσφέρει.

Και τα επτά πρόσωπα συναντιούνται αρκετές φορές, χωρίς  όμως να επενδύουν ουσιαστικά στις  σχέσεις τους  και να χτίζουν  ισχυρούς  δεσμούς.

Ανταλλάσσουν κοινοτοπίες και ο καθένας στρέφεται   περισσότερο προς τον εαυτό του παρά προς τους άλλους  εκτός από τη Βίκι, που προβάλλει στα πρόσωπα της Αθίνα και του Ντέξτερ   την ανάγκη της για καθοδήγηση.

Μία πρόχειρη ανάγνωση οδηγεί στη σκέψη ότι η συγγραφέας έστησε μία απλή ιστορία, που στην πραγματικότητα  δεν είναι όμως  και τόσο απλή.

Τοποθετώντας το έργο της στη διάρκεια ενός καλοκαιριού πριν από το 2000 – το βιβλίο εκδόθηκε το 1984 – προσπαθεί   να ανιχνεύσει  την ανθρώπινη συμπεριφορά  και να δείξει ότι  τα πράγματα, οι σχέσεις, η ζωή είναι πιο σύνθετα απ’ όσο εκ πρώτης όψεως  φαίνονται.

Η πεποίθησή της  ότι συχνά οι άλλοι είναι απαραίτητοι για να ξεκλειδώσουμε  άγνωστες πλευρές του εαυτού μας προβάλλει κατά την εξέλιξη της ιστορίας.

Η Γκάρνερ αναδεικνύει με σπάνια ακρίβεια πώς ένας φαινομενικά επιτυχημένος γάμος, μία μακροχρόνια σχέση μπορεί να κλονιστούν  από κάτι απρόοπτο, από  την εμφάνιση μίας νέας συνθήκης ή  κάποιων καινούργιων προσώπων.

Η είσοδος των τριών χαρακτήρων στην οικογένεια του Ντέξτερ και της Αθίνα λειτουργεί ως καταλύτης στη σχέση του ζευγαριού. Ρίχνει φως στις ανομολόγητες επιθυμίες τους, στις βαθύτερες ανάγκες τους και φέρνει  στην επιφάνεια όσα θα ήθελαν να γνωρίσουν και να ζήσουν.

Κάποια στιγμή ο βαθύτερος εαυτός εγείρεται και ζητά να αναλάβει τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Ο τρόπος που χειρίζονται οι ήρωες τις καταστάσεις    δηλώνει ότι εύκολα οι αξίες ή οι αρχές τους  καταρρέουν μπροστά στη δύναμη της επιθυμίας και στην ανάγκη απόλαυσης.

Ώστε τελικά ήταν τόσο κακός όσο και οι άλλοι. Ήταν ένας ακόμα εκμεταλλευτής. …Οι φεμινίστριες είχαν δίκιο. Οι άντρες ήταν καθάρματα. Αυτός ήταν κάθαρμα, ένας αχρείος, χυδαίος, ανώμαλος, ένας αηδιαστικός αποπλανητής παιδιών. (σ. 151)

Με τη ρεαλιστική της ματιά και τη λιτή γραφή της η  συγγραφέας, στηριγμένη στην καταγραφή της καθημερινότητας δεν διστάζει να φέρει στο φως  και τις σκοτεινές πλευρές των προσώπων. Μέσω της αφήγησης ο αναγνώστης εισπράττει ότι  το καλό και το κακό, το όμορφο και το άσχημο, η σταθερότητα και η αστάθεια, η καθαρότητα και η σύγχυση συνυπάρχουν και καθορίζουν την ανθρώπινη συνθήκη.

«Ήταν ένα μεγάλο φορτηγό», είπε η Βίκι. «Και σκέφτηκα ότι θα μπορούσα να τον σπρώξω στις ρόδες του. Εσύ το έχεις ποτέ…»

   «Φυσικά», είπε η Αθίνα. «Εκατοντάδες φορές». (σ. 62)

Στο κείμενο δεν συναντάμε   δραματικές εξάρσεις χωρίς  αυτό να του στερεί τη διαρκή εσωτερική ένταση.

Η Έλεν Γκάρνερ  (γενν.1942), «η μεγαλύτερη εν ζωή συγγραφέας της Αυστραλίας» (Τhe Guardian) έχει δηλώσει ότι τα διηγήματα, τα μυθιστορήματα, τα σενάριά της   στηρίζονται  σε εμπειρίες από τη ζωή και δεν είναι προϊόντα φαντασίας ή κάποιας θεωρίας.

Η Ελένη Ηλιοπούλου αποδίδει σε στρωτά ελληνικά αυτό το ενδιαφέρον βιβλίο.