Μια σχολική γιορτή όχι σαν τις άλλες

Υπάρχουν και στις φυλακές σχολεία. Σχολεία διαφορετικά. Με μαθητές που έχουν πολλά χρόνια κάθειρξης να εκτίσουν ή που είναι ήδη από πολύ καιρό φυλακισμένοι. Νέοι και μεσήλικες, από κάθε τόπο, αλλόγλωσσοι και αλλοεθνείς, που δεν μετρούν πια ώρες, μέρες,  χρόνια και στιγμές του εγκλεισμού τους. Που έχασαν το στίγμα τους στον κόσμο και που η επικοινωνία με τους δικούς τους είναι συχνά, και αυτή, χαμένη. Άνθρωποι, ωστόσο, με ίδιες ανάγκες όπως οι δικές μας. Με ίδια «θέλω» αλλά χωρίς βάσιμη προσδοκία να τα ζήσουν. Και, ίσως, με το στίγμα μιας ενοχής κυρίως απέναντι στον εαυτό τους και στην οικογένεια που ενδεχομένως πρόλαβαν να δημιουργήσουν.

Σε μία τέτοια φυλακή που ξέρω, στην Κέρκυρα, υπάρχει το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας‧ έτσι τα αποκαλούν αυτά τα σχολεία.  Η πρώτη «ευκαιρία» των μαθητών του -εκείνη της ζωής- μάλλον κάποτε ξεστράτισε. Η δεύτερη είναι οι λίγες ώρες κάθε μέρα που έρχονται από το θάλαμο κράτησης στην τάξη. Που έρχονται στην τάξη και βρίσκουν την ανθρώπινή τους υπόσταση για λίγο. Που νιώθουν πως δεν έχουν χαθεί όλα.

Ένα σχολείο στη φυλακή είναι σαν μια αχτίδα φως μες στο σκοτάδι. Και σε όποια φυλακή υπάρχει και λειτουργεί ένα σχολείο, όσο λίγοι κι αν είναι οι μαθητές του σε σχέση με τον αριθμό των κρατουμένων, το κλίμα συνολικά ηρεμεί. Στατιστικά στοιχεία το επιβεβαιώνουν παγκοσμίως. Και οι μαθητές, όταν μπαίνουν στην τάξη, δεν ξεχωρίζουν από τους δασκάλους. Και οι μαθητές αυτοί, όταν αποφυλακιστούν, και με λίγη θεσμική υποστήριξη τον πρώτο καιρό,  έχουν μεγάλες πιθανότητες να μην ξαναβρεθούν στη φυλακή.

Όπως σε κάθε σχολείο, στο τέλος της σχολικής χρονιάς, αλλά και πριν από τα Χριστούγεννα και το Πάσχα, γίνεται και στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας η καθιερωμένη γιορτή. Καφές, αναψυκτικά, γλυκά, δωράκια για τους μαθητές- κυρίως τηλεκάρτες για να επικοινωνούν με τον έξω κόσμο -οικογένεια, φίλους, πατρίδα.

Παραμονές Πάσχα, Απρίλη του 2018, γύρω από το μεγάλο τραπέζι της αίθουσας διδασκαλίας στέκονται μαθητές και καθηγητές όρθιοι, και στη μέση του τραπεζιού ένα βάζο με λουλούδια του αγρού. Τα είχε μαζέψει στο χωριό της μία από τις κυρίες του εκπαιδευτικού δυναμικού. Αγριολούλουδα εποχής να μοσχοβολούν ευαισθησία, ανάμεσα από γλυκίσματα και τα χειροποίητα Πασχαλινά στολίδια που είχαν φιλοτεχνήσει οι μαθητές για τη γιορτή.

Σε κάθε φυλακή λειτουργούν ομάδες, κάθε πτέρυγα έχει τη δική της, κάθε ομάδα έχει τον αρχηγό της. Σκληρή η ιεραρχία σκληρή και η επιβίωση εδώ μέσα. Ωστόσο, στο σχολείο της φυλακής, τη μέρα της γιορτής είναι εδώ αρχηγοί και απλοί κρατούμενοι ως μαθητές.

Ένας από αυτούς, κάποιας ηλικίας και με το κύρος του αρχηγού, σκύβει λίγο μπροστά και πλησιάζει το πρόσωπό του στα λουλούδια.  Εισπνέει βαθιά, να τα μυρίσει. Ύστερα επανέρχεται στην αρχική του στάση. Τότε, χωρίς να ακουστεί ούτε ένας ψίθυρος, ένας ένας οι μαθητές «προσκυνούν» με τη σειρά τους τα λουλούδια. Υποκλίνονται, εισπνέουν, και ξαναπαίρνουν τη θέση τους όρθιοι γύρω από το τραπέζι.

Έχουν να δουν λουλούδια πόσα χρόνια; Έχουν να βγουν στη φύση πόσα χρόνια; Αυτό το άρωμα υπάρχει; Έχουν ξεχάσει πια. Ποιος ξέρει αν και πότε θα ξαναβρεθούν έξω από αυτή την περιτοιχισμένη περιοχή του εγκλεισμού. Ποιος ξέρει αν θα έχουν κάποτε τη δυνατότητα να δουν ένα λουλούδι στο φυσικό του περιβάλλον.

Παραμονή του Πάσχα, πριν μερικά χρόνια, οι κρατούμενοι μαθητές του Σχολείου Φυλακών Κέρκυρας έσκυψαν ευλαβικά, μπροστά σε μίαν ανθοδέσμη. Δεν ήμουν παρούσα σ’ εκείνη τη σχολική γιορτή. Μου την διηγήθηκαν.  Την μεταφέρω με δικά μου λόγια. Την μεταφέρω με τον σεβασμό που της οφείλω.

Μόνο να πω, πως για τον κάθε άνθρωπο υπάρχει ίσως μια στιγμή όπου ο κόσμος του μπορεί να ανατραπεί και να εκτραπεί.  Όσο βαρύ κι αν είναι το αδίκημα, ένα κομμάτι του  εαυτού του πάντα θα διεκδικεί και πάντα θα δικαιούται την αναγνώριση της ανθρωπιάς του.

Το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας, που λειτουργεί στις Φυλακές της Κέρκυρας εδώ και οκτώ χρόνια, υπάρχει χάρη στην υπέρμετρη προσπάθεια των ανθρώπων που το λειτουργούν και στις χορηγίες ιδιωτών και φορέων που το στηρίζουν. Αφού, όπως συνήθως συμβαίνει, πίσω από κάθε μικρό ή μεγάλο «θαύμα» κρύβονται οι άνθρωποι που το υπηρετούν.

Τους ευχαριστούμε!

Σημείωση του Συντάκτη

*Η ανθοδέσμη είναι φωτογραφία από το αρχείο του Σχολείου Φυλακών Κέρκυρας και είναι η συγκεκριμένη για την οποία γίνεται λόγος στο κείμενο.

**Το πανό της φωτογραφίας «TRENICΑVERSE», εμπνευσμένο από την GUERNICA, φιλοτεχνήθηκε από τους μαθητές του Σχολείου Φυλακών Κέρκυρας, και με αυτό ο Σύλλογος που στηρίζει το Σχολείο συμμετείχε στην πορεία που έγινε στην Κέρκυρα, δύο χρόνια μετά το πολύνεκρο δυστύχημα των Τεμπών.

***Η ζωγραφιά είναι έργο μαθητή κρατούμενου που, μαζί με έργα 11 Κερκυραίων εικαστικών, κόσμησε το Ημερολόγιο 2025 του Πολιτιστικού Συλλόγου «Φίλοι Σχολείου Φυλακών Κέρκυρας».

.