Ερώτηση: Ποιο λογοτεχνικό είδος σάς εκφράζει περισσότερο;
Απάντηση: Αγαπώ το δοκίμιο για την καλλιέπεια, τη γνώση, το εύρος της θεματολογίας που το διακρίνει, όμως αγαπώ και την ποίηση για τη συντομία, τη νοηματική πυκνότητα, το ακαριαίο συχνά μήνυμά της. Και ο πεζός λόγος είναι γοητευτικός. Ο συγγραφέας πλάθει μια ιστορία, διεισδύει στον ψυχικό κόσμο των χαρακτήρων. Ίσως η ποίηση να συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη έλξη. Όμως εν τέλει όλα εμπλέκονται και χρησιμοποιούνται ανάλογα με τις περιστάσεις. «Η λογοτεχνία είναι μια ποίηση εν προόδω η οποία συνενώνει όλα τα ξεχωριστά είδη» πίστευαν οι ρομαντικοί, ενώ κατά τον Αλμπέρτο Μοράβια «το ποίημα συχνά εμπεριέχει ένα εν δυνάμει μυθιστόρημα». Πιστεύω σ’ αυτό.
Ερώτηση: Ποια η σημασία του μύθου στην ποίησή σας;
Απάντηση: Οι αλήθειες που ενσωματώνουν οι μύθοι, οι αρχέγονες αυτές πολιτισμικές συνιστώσες της ιστορίας του ανθρώπου, φέρνουν σε επαφή με το συλλογικό ασυνείδητο και αποκαλύπτουν την ενότητα του κόσμου. Από την αρχέγονη εποχή έως τη σύγχρονη, της τεχνολογίας, όλα χάνονται και όλα επανέρχονται. Η χρήση της «μυθικής μεθόδου», η πλέξη δηλαδή μιας παραλληλίας ανάμεσα στη σύγχρονη εποχή και την αρχαιότητα, κατακλύζει τη λογοτεχνία τους τελευταίους αιώνες. Είναι «η πιο σημαντική έκφραση που η σύγχρονη εποχή έχει βρει» είχε πει ο Έλιοτ. Ως αναγωγή, ως διασκευή, ακόμη και ως απλή διακειμενικότητα, σε εμφανείς αναλογίες με την εποχή μας, οι μύθοι δημιουργούν συνειρμούς, νοηματοδοτήσεις, επανεγγραφές σε νέα διακείμενα. Είναι «μια σκαλωσιά», μια τεχνική πάνω στην οποία γράφονται πολλά ποιήματα. Την έχω και προσωπικά κατά καιρούς υιοθετήσει. Είχα εξάλλου την τύχη να μεγαλώσω μέσα σε οικογένεια στην οποία αφθονούσαν οι μύθοι. Οι γονείς μου αφηγούνταν ιστορίες που έρχονταν από πολύ μακριά και όπως τις είχαν παραλάβει από τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους.
Ερώτηση: Πώς αξιοποιείτε το παρελθόν στο λογοτεχνικό σας έργο;
Απάντηση: Ανατρέποντας και ανασηματοδοτώντας το, καταρχάς. Κυρίως αυτό συμβαίνει με πρόσωπα των μύθων, ένα παιχνίδι της σκέψης ιδιαίτερα θελκτικό, μια -κατά κάποιον τρόπο- επικαιροποίηση. Το παρελθόν αξιοποιείται επίσης ως διακαλλιτεχνική αναφορά. Διηγήματα και ποιήματα συνομιλούν με πίνακες ζωγράφων, λογοτεχνικά έργα, ποιητές, συγγραφείς. Η λογοτεχνία συχνά εμπνέεται από άλλες τέχνες και διαπλέκεται με αυτές. Αξιοποιείται επίσης ως ανασύνθεση, όχι στο πλαίσιο μιας ηθογραφίας, αλλά του παραλληλισμού ή της μυθιστορηματικής βιογραφίας. Ιστορίες που παραλληλίζουν εποχές· ή τις αναβιώνουν, όπως στη συλλογή «Γοβάκια από πάγο» στην οποία, προκειμένου να αναδειχθεί ο ρόλος του γυναικείου φύλου, εξιστορούνται με παραμυθικό τρόπο στοιχεία του βίου -και της εποχής μέσα στην οποία δημιούργησαν- έντεκα εμβληματικών γυναικών.
Ερώτηση: Από πότε ξεκινήσατε να γράφετε;
Απάντηση: Η επιθυμία βαδίζει παράλληλα με την εφηβεία κάτω από την επίδραση των μυθιστορημάτων των αδελφών Μπροντέ, που λάτρεψα, του Ντοστογιέφσκι, του Τολστόι, άλλων συγγραφέων, που απορροφούσαν τον ελεύθερο χρόνο και με μάγευαν. Ανατροφοδοτήθηκε αργότερα από την επαφή με αναγνωρισμένους συγγραφείς και ποιητές, ενώ εκτοξεύτηκε κατά τη διάρκεια και μετά το πέρας των Μεταπτυχιακών μου Σπουδών στο τμήμα Δημιουργικής Γραφής του ΕΑΠ, εξαίσιες σπουδές λογοτεχνίας, που συνέβαλαν στην περαιτέρω γνώση αλλά και στην αυτεπίγνωση.
Ερώτηση: Ποιους φόβους για την τύχη των γυναικών και γενικά για τη μοίρα των ανθρώπων εκφράζετε στο έργο σας;
Απάντηση: Για την τύχη των γυναικών αποτυπώνεται φόβος κυρίως στη συλλογή «Γοβάκια από πάγο». Το γυναικείο έχει αναδυθεί ξανά, το αποδεικνύουν οι τόσες γυναικοκτονίες που μας συγκλονίζουν καθημερινά. Παρά τη νομοθετική και συνταγματική εξίσωση των γυναικών στον λεγόμενο αναπτυγμένο κόσμο, η ισότιμη με τον άνδρα αποδοχή τους από την κοινωνία δεν έχει ακόμη επιτευχθεί. Τα «Γοβάκια από πάγο» προσπαθούν με λογοτεχνικό τρόπο να αναδείξουν τον ρόλο των γυναικών στην ανθρωπότητα. Βιογραφούνται γυναίκες που ξεπέρασαν τα στερεότυπα της εποχής και συνέβαλαν στην αποδοχή του φύλου.
Για τη μοίρα των ανθρώπων εκφράζεται ανησυχία στο «Τραγούδι των Ινουίτ» και στη συλλογή «Εγκέφαλος ψάρι». Οι μυθοπλασίες στο «Τραγούδι των Ινουίτ» έχουν ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Εμπερικλείουν ταξιδιωτικά μοτίβα -ξεφεύγουν εντελώς από την περιήγηση- που κρύβουν σύγχρονους προβληματισμούς, διαχρονικές και πανανθρώπινες αγωνίες: το οικολογικό, τον φόβο της απώλειας της πολυπολιτισμικότητας, την απομάκρυνση από την ουσία. Στην ποιητική συλλογή «Εγκέφαλος ψάρι» αποτυπώνεται η υπαρξιακή αγωνία· ο φόβος για τον χρόνο, τη φθορά, τον νομοτελειακό θάνατο.
Ερώτηση: Είστε αισιόδοξη ως δημιουργός;
Απάντηση: Θα απαντήσω θετικά, παρά την προβληματικότητα των καιρών. Η αισιοδοξία υφαίνεται με την ουτοπία και η ουτοπία είναι κάρβουνο για τον/την δημιουργό. Ζει με το όνειρο ενός καλύτερου κόσμου. Ο σκοπός της λογοτεχνίας είναι κοινωνικός, κατά τη γνώμη μου. Υπηρετώντας πάντα τις υψηλές αξίες της ζωής, να ανάψει μια φλόγα μέσα στον ζόφο, ένα φωτάκι μέσα στη σκοτεινιά.
Ερώτηση: Ο θάνατος ποια λειτουργία επέχει στο έργο σας;
Απάντηση: Ο θάνατος έχει έντονη παρουσία στο ποιητικό κυρίως έργο, στη συλλογή «Εγκέφαλος ψάρι», η οποία θεματοποιεί τη διάλυση (σωματική και εγκεφαλική, ψυχική, ερωτική, ηθική, κοινωνική). Τα ποιήματα αναφέρονται στον θάνατο είτε άμεσα είτε έμμεσα.
Ερώτηση: Θεωρείτε την εποχή μας αντιποιητική;
Απάντηση: Θα την αποκαλούσα αντιπνευματική, όχι αντιποιητική, με κύρια χαρακτηριστικά τη θεοποίηση της ύλης και της κατανάλωσης, την απομάκρυνση από την ανάγνωση, το βιβλίο, τις ανθρωπιστικές σπουδές, τον πλούτο της γραπτής και προφορικής παράδοσης. Η ποίηση παραμένει ζώσα και αναγκαία, ο βηματισμός της όμως περιορίζεται σε μικρό κύκλο ανθρώπων. Απαιτείται άνοιγμα προς τους νέους και τις νέες. Η εισαγωγή της δημιουργικής γραφής και ανάγνωσης στα σχολεία (της λογοτεχνίας ως παιχνιδιού, όχι ως μαθήματος εξέτασης) και άλλες δραστηριότητες, θα βοηθούσαν ως προς αυτό.
Ερώτηση: Κατά πόσο έχετε αλλάξει θεματικούς άξονες από την αρχή της συγγραφικής σας πορείας;
Απάντηση: Κάθε βιβλίο κινείται σε διαφορετικό θεματικό άξονα. Μοιράζομαι καταρχάς μία μελέτη για το έργο του ποιητή Κ. Θ. Ριζάκη με τίτλο «Ο εξπρεσιονισμός στην ποίηση του Κ. Θ. Ριζάκη, Οκτώ προσδόκιμες θεάσεις» (Κουκκίδα, 2020). Τα πρώτα μου διηγήματα στη συλλογή «Το τραγούδι των Ινουίτ» (Βακχικόν, 2021), έχουν ως θεματική την ομορφιά της γης και τη γοητεία της πολυπολιτισμικότητας. Κάθε ιστορία σε διαφορετικό μέρος του πλανήτη. Ονειρικά και ρεαλιστικά ταυτόχρονα. Μια συνομιλία με τον τόπο και τη φύση, το περιβάλλον, τις κουλτούρες. Η συλλογή ποιημάτων «Εγκέφαλος ψάρι» (Βακχικόν, 2022, είχα τη χαρά να συμπεριληφθεί στη βραχεία λίστα για το Βραβείο Γιάννη Βαρβέρη του πρωτοεμφανιζόμενου ποιητή/ποιήτριας των εκδόσεων 2022), αλλάζει εντελώς άξονα, θεματοποιώντας τη διάλυση, τη φθορά, τον χρόνο, τον θάνατο, ενώ η συλλογή διηγημάτων «Γοβάκια από πάγο» (Κουκκίδα, 2023), κινείται στον χώρο της μυθιστορηματικής βιογραφίας, ένα διαφορετικό είδος, το οποίο αγαπώ ιδιαίτερα.
Ερώτηση: Ποια τα επόμενα λογοτεχνικά σας σχέδια;
Απάντηση: Εάν υπάρχει υγεία και ειρήνη, η οποία δυστυχώς δεν είναι πλέον δεδομένη, θα ήθελα να συγκεντρώσω κάποια δοκιμιακά κείμενα ή το ποιητικό υλικό που υπάρχει.
Σας ευχαριστώ για τις ουσιαστικές ερωτήσεις, κύριε Κοψάρη, όπως ευχαριστώ και το περιοδικό «Περί Ου» για την πρόσκληση και την τιμή!
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Η Λίλια Τσούβα σπούδασε Μεσαιωνική και Νεότερη Ελληνική Φιλολογία στο ΑΠΘ. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου Δημιουργικής Γραφής από το ΕΑΠ. Ασχολείται με την ποίηση, το διήγημα και το δοκίμιο. Έχει συγγράψει τα βιβλία: «Ο εξπρεσιονισμός στην ποίηση του Κ. Θ. Ριζάκη, Οκτώ προσδόκιμες θεάσεις» (Κουκκίδα, 2020). «Το τραγούδι των Ινουίτ» διηγήματα (Βακχικόν, 2021). «Εγκέφαλος ψάρι» ποιήματα (Βακχικόν, 2022). «Γοβάκια από πάγο» μυθιστορηματικές βιογραφίες (Κουκκίδα, 2023). Αποτελεί ειδική συνεργάτιδα των εντύπων περιοδικών «Καρυοθραύστις» (εκδόσεις Ρώμη) και «Σταφυλή» (εκδόσεις Κουκκίδα). Συνεργάζεται επίσης με τα ηλεκτρονικά περιοδικά «Literature» και «Fractal» ως αρθρογράφος. Κείμενα και συνεντεύξεις της φιλοξενούνται σε ποικίλα έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Συμμετέχει σε συλλογικά έργα, είναι μέλος της ΕΛΘ και του Κύκλου Ποιητών, έχει επιμεληθεί βιβλία προς έκδοση. Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά και γερμανικά.
