1) Η αυτοβιογραφία ειδολογικά είναι μία πρόκληση για τον ίδιο το συγγραφέα και για το κοινό του! Γιατί αποφασίσατε να προχωρήσετε στην έκδοση της αυτοβιογραφίας σας τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο;
Έτσι μου είπε η φωνή που έχω μέσα μου και μου είπε – τον Αύγουστο του 2024. Έγραφα, θυμάμαι, οκτώ ώρες την ημέρα. Τέσσερεις στο βιβλιοπωλείο μας, Διδότου 39, και τέσσερις στο σπίτι μου. Χειρόγραφο. Γράφω στο χέρι και τα μεταφέρει σε κομπιούτερ η ανιψιά μου Χριστίνα. Ίσως θυμήθηκα – Τον Αύγουστο με τα δύο φεγγάρια, του Φασμπίντερ.
2) Το να γυρίζεις πίσω το χρόνο, να επαναφέρεις πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις που σε συνδέουν με την αρχή της πορείας σου, ποια συναισθήματα σας γέννησε;
Και ευχάριστο είναι και δυσάρεστο κυρίως γιατί πια δεν είσαι 18 χρονών ή 16 και τώρα 76. Τα χρόνια περνούν για όλους και εμάς. Δυστυχώς. Ή ευτυχώς αφού ζούμε και έχουμε το μυαλό μας στη θέση του. Βλέπετε – οι νεκροί γέμισαν τους διαδρόμους. Γράφω από το 1973. Χρονιά που μπήκα στα γράμματα με το βιβλίο ποιημάτων μου, «Βιβλίο 1».
3) Στο τέλος του βιβλίου, για εσάς ως ώριμο αφηγηματικό υποκείμενο και για τον αναγνώστη τι μένει, πιστεύετε, ως απόσταγμα;
Δεν ξέρω τί μένει για μένα. Συγκίνηση. Πορεία χρόνων, ζωής μου μέσα από τα γεγονότα που καταγράφω. Τα πρόσωπα που θέλησα να θυμηθώ την συνάντηση και την συνεργασία, ίσως, μαζί τους. Για τον αναγνώστη, φαντάζομαι, για τον καθένα κάτι άλλο. Που δεν γνωρίζω. Αφού μόνο μερικούς συνάντησα από τους 6.000 που πήραν μέχρι σήμερα, το βιβλίο μου.
4) Πώς νιώσατε που γνωρίσατε τόσο σημαντικά πρόσωπα, επηρέασε η γνωριμία τους με εκείνα την οπτική που διαμορφώσατε στο εν γένει έργο σας, μια οικουμενική οπτική;
Μένω πάντα γοητευμένος που τόσα σημαντικά – ιστορικά, θάλεγα, πρόσωπα υπήρξαν και μαζί μου. Δύσκολη συνάντηση. Άλλοτε στιγμιαία και άλλοτε ζωής. Τέχνης. Μάθημα γνώσης.
5) Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας μια δυνατή στιγμή από τη γνωριμία σας με τα πρόσωπα που περιγράφετε στην αυτοβιογραφία σας;
Δεν θάθελα να έκανα καλλιστεία, που λένε, για τόσα πρόσωπα που γνώρισα. Τί να πρωτοθυμηθώ; Ασλάνογλου, Κατσαρό, Τσαρούχη, Γκάτσο, Χατζιδάκι…; Ήταν όλοι δυνατές συναντήσεις. Μαγικοί και σκληροί μαζί με όλους και με μένα – απέναντί τους.
6) Στην αρχή του βιβλίου περιγράφετε με ρεαλισμό κοινωνικά στιγμιότυπα του κέντρου της Αθήνας μιας ορισμένης εποχής, εκείνης των αρχών του’ 70! Μπορούμε να πούμε ότι τέτοια κοινωνικά ντοκουμέντα γεννούν την ανάγκη σε ένα δημιουργό να γράψει για ομάδες που θεωρούνται περιθωριακές κοινωνικά;
Δεν θάλεγα μόνιμο της Αθήνας περιγραφές, που λέτε, αλλά και του Πειραιά μου – που γεννήθηκα και έμεινα μέχρι τα 25 περίπου προτού έρθω στα αρχαία μνήματα – με τις πυζάμες του δολοφονημένου εξαδέλφου μου. Όπως γράφω το 1973; Όλα αλλάζουν, άλλα πεθαίνουν άλλα διαμορφώνονται σε νέα σκηνικά που δεν θυμίζουν τα παλιά. Έτσι γίνεται πάντα. Πάνω στα μνήματα – αρχαία – χτίζονται νέα. Νέα ζωή. Και θάνατος, που έρχεται επίσης. Όσο για τα πρόσωπα που αναλαμβάνω την τέχνη της υπεράσπισης, που λέτε, έτσι μου είπε, πάλι η φωνή μέσα μου να τα συναντήσω. Σε αυτό μοιάζω του Παζολίνι και του Αλέξη Δαμιανού που έκαμε την ταινία «Ευδοκία». Ένας φωτισμένος ιερέας στην Λαμία μου είπε – ότι είμαι Χριστιανός. Για φαντάσου από ιερέα να ακούσω αυτήν την λέξη. Τιμή μου. Ναι, είμαι. Τα μοιράζω όλα. Και την χαρά. Και την λύπη. Και ό,τι έχω.
7) Θεωρείτε ότι η αυτοβιογραφία σας είναι επιστέγασμα της όλης σας διαδρομής;
Ίσως να είναι ένα μέρος της ζωής μου. Αφού ζω ακόμη και συναλλάσσομαι με τέχνη, έργο και ζωή. Ζω ακόμη. Βλέπω τον ήλιο.
- Ποιο μήνυμα θα απευθύνατε στους ανθρώπους που δυσκολεύονται να κοιτάξουν πίσω και να καταγράψουν σταθμούς της ζωής τους;
Ο κάθε ένας ξέρει τί θέλει. Αν δεν ξέρει τί θέλει πρέπει να το μάθει γρήγορα. Οι μέρες περνούν και πρέπει να διαλέξει δρόμο. Στάση. Εγώ ακολούθησα τον ένα νόμο του Μαντείου των Δελφών – το γνώθι σ’ αυτόν. Μαζί με το – μηδέν άγαν. Δεν βιάζομαι να πεθάνω. Και φροντίζω, όσο μπορώ, για αυτό. Με προληπτική ιατρική, διατροφή, άσκηση. Με σιωπή και ύπνο, που μούλεγε ο Τσαρούχης.
Νομίζω τα είπα όλα πιο πάνω. Να ζουν την κάθε μέρα σαν να είναι η τελευταία. Με γνώση και αγάπη.
- Για να κλείσω την όμορφη συνομιλία μας, είναι τελικά η αυτοβιογραφία ένα “Φοβερό Βήμα”, για να παραπέμψω στον Ταχτσή, στο σχετικό τίτλο της αυτοβιογραφίας του; Κύριε Χρονά, σας ευχαριστούμε θερμά για τη χαρά και την τιμή, να είστε πάντα δημιουργικός!
Νομίζω ότι ο φίλος μου ο Ταχτσής δεν μπόρεσε να το τελειώσει, «Το φοβερό βήμα» κι αυτό που είδαμε δεν ήταν το ζητούμενό του. εγώ έκανα το δικό μου βήμα. Καθαρό, τίμιο από την συνάντησή μου με θεϊκά πρόσωπα, της πατρίδος μας. Μίλησα μαζί τους. Έφαγα μαζί τους. Είδα μέσα στην ψυχή τους και δυνάμωσα. Ο τρόπος που τους κάνω πορτραίτο γραφής στο βιβλίο μου είναι ο τρόπος μου να γράφω και να θέτω την τέχνη μου στον κόσμο. Στο φως της ζωής μας.
Σας ευχαριστώ.
Και το «Περί ου».
Αθήνα, 26 Αυγούστου 2025 Γιώργος Χρονάς
Σύντομο Βιογραφικό
Ο Γιώργος Χρονάς γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1948 στον Πειραιά, από γονείς Αρκάδες. Εμφανίστηκε στα γράμματα το 1973. Γράφει ποιήματα, πεζά, θέατρο.
Έκανε ραδιόφωνο (1979-2014), τηλεόραση (2015-2018). Και μελοποιήθηκαν περίπου 140 τραγούδια του από διάσημους Έλληνες συνθέτες. Εκδίδει από τον Ιανουάριο του 1981 το Περιοδικό Οδός Πανός και τις ομώνυμες εκδόσεις και τις Εκδόσεις Σιγαρέτα. Έχει μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες. Η Εκδότρια Μάνια Τεγοπούλου το 2009 του ανέθεσε, με λαμπρά καλλιτεχνικά και εμπορικά αποτελέσματα, την διεύθυνση της Βιβλιοθήκης – Καταφύγιο θηραμάτων, στην Ελευθεροτυπία, έως την αναστολή της κυκλοφορίας της εφημερίδος το 2011.
Παρέδωσε και εξακολουθεί να παραδίδει την βιβλιοθήκη του στην Βιβλιοθήκη του Πειραιά, Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη. Το 2011 του απονεμήθηκε στην Αίγυπτο το διεθνές βραβείο «Καβάφη». Από τον Δήμο Πειραιά τιμήθηκε, τον Φεβρουάριο του 2013, για την προσφορά του στα Πειραϊκά Γράμματα
