Η Σούλα Παπαγεωργοπούλου-Ιωαννίδη, διδάκτωρ φιλολογίας και τ. Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων, έγραψε πολλές μελέτες για το έργο του πολύπλευρου πεζογράφου και ποιητή Γιάννη Σκαρίμπα. Η ενασχόλησή της αριθμεί πολλά χρόνια και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, καθόσον ο «ιδαλγός της Χαλκίδας» δεν την τιμούσε μόνο με τη φιλία του αλλά της εμπιστεύθηκε σημειώσεις από το έργο του και άπειρα σχετικά σχόλια στις συχνές συζητήσεις τους.
Καρπός αυτής της ενασχόλησης είναι έξι βιβλία: Ανέκδοτα και αθησαύριστα κείμενα του Γιάννη Σκαρίμπα (1995), Για τον Γιάννη Σκαρίμπα. 8 κείμενα και 1 συνέντευξη με την Τασία Σελέκου-Τσόπανου (2006), «Λαμπρό το διήγημά σας…». Τα πρώτα συγγραφικά βήματα του Γιάννη Σκαρίμπα (2014), Ο Γιάννης Σκαρίμπας αλληλογραφεί «στις πλάνες μου κανένας δε με φτάνει» (2017), Μια «Πατρίδα» για τον Σκαρίμπα (2019), Εφημερίδα «Πατρίς», 1957 (Επίτιμος Διευθυντής: Γιάννης Σκαρίμπας). Η Χαλκίδα αγκαλιάζει τον κυπριακό αγώνα (2019), «…που να μην έσωνα να ξέρω αλφαβήτες…». Ο Σκαρίμπας και οι άλλοι. Ο Γιάννης Σκαρίμπας ως κριτικός (2021), Ένας υπέροχος σκαριμπικός κόσμος (2022).
Εκτός από τα βιβλία αυτά, τα οποία εμπλούτισαν τη σκαριμπική βιβλιογραφία, με τις εισηγήσεις της σε επιστημονικά συνέδρια και με τη δημοσίευση πολυάριθμων άρθρων σε λογοτεχνικά περιοδικά πολλαπλασίασε τις γνώσεις μας για τον Χαλκιδαίο δημιουργό και φώτισε σε βάθος τις πτυχές του έργου του.
Από όλα τα παραπάνω επιλέγω στο κείμενό μου αυτό να ασχοληθώ με το προτελευταίο βιβλίο της, με τίτλο «…που να μην έσωνα να ξέρω αλφαβήτες…». Ο Σκαρίμπας και οι άλλοι. Ο Γιάννης Σκαρίμπας ως κριτικός», γιατί το περιεχόμενό του συνιστά οδηγό, για να γνωρίσουμε καλύτερα τον τρόπο σκέψης του, την προσωπικότητά του, τις θέσεις του για την τέχνη, τις απόψεις του για ζητήματα που απασχολούσαν και απασχολούν τον πνευματικό κόσμο. Συνιστά, επίσης, μέσο για να προσεγγίσουμε ευκολότερα τα έργα του και να ερμηνεύσουμε την ψυχολογία των ηρώων του. Το βιβλίο αριθμεί 400 σελίδες και κυκλοφόρησε το 2021 από τις εκδόσεις Κοράλλι.
Ο υπότιτλος του βιβλίου «Ο Γιάννης Σκαρίμπας ως κριτικός» προϊδεάζει τον αναγνώστη για τα κείμενα που έγραψε ο Σκαρίμπας ως κριτική για ομοτέχνους του και αυτό από μόνο του προσλαμβάνει ιδιαίτερη σημασία. Το επισημαίνει η συγγραφέας στην εισαγωγή της γράφοντας: «Το πόσο σημαντική και τιμητική θεωρούσαν οι εκδότες μια κριτική γραμμένη από τον Σκαρίμπα φαίνεται από το γεγονός ότι αυτή φιλοξενείται σχεδόν πάντα στην πρώτη σελίδα, σε όλες τις εφημερίδες, αν και αυτές δεν είναι φιλολογικού ενδιαφέροντος». Αξίζει να προσθέσουμε ότι η κριτική του Σκαρίμπα δεν περιορίζεται μόνο σε λογοτεχνικά θέματα, αλλά σχετίζεται με επιστημονικές ανακοινώσεις, θεολογικά θέματα, μουσικές εκδηλώσεις. Μάλιστα δεν είναι λίγες οι φορές που γίνεται διάλογος ανάμεσα στον ίδιο και σε αυτόν που κρίνει.
Το βιβλίο περιέχει 161 κριτικά κείμενα που αριθμούνται από την συγγραφέα κατά χρονολογική σειρά, σχολιάζονται με συντομία και συνοδεύονται από βιογραφικά στοιχεία των δημιουργών, στους οποίους αναφέρονται. Μερικά από τα κείμενα αυτά, κυρίως όσα δημοσιεύονται το 1943 στο περιοδικό «Ευβοϊκά Γράμματα», τα υπογράφει με το ψευδώνυμο Θώμος Ξαφάς. Στο σύνολό τους πάντως αποδεικνύουν ότι ο Σκαρίμπας διέθετε ευρύτητα γνώσεων και είχε μελετήσει όλα τα έργα των δημιουργών της εποχής του.
Οι απόψεις του για τα έργα νέων δημιουργών είναι συνήθως ήπιες και είναι εμφανής η πρόθεσή του να τους ενθαρρύνει και να τους συμβουλεύσει. Ωστόσο, δεν απουσιάζουν και τα αυστηρά σχόλια. Αναφέρω ένα ενδεικτικό παράδειγμα για κάθε περίπτωση. Γράφει, το 1932, για τον Θεσσαλιώτη ποιητή Νίκο Παππά: «Αυτές τις μέρες μούρθε ένα βιβλίο απ’ τα Τρίκαλα – πάνω απ’ τους θεσσαλιώτικους κάμπους. Είναι του νέου Νίκου Παππά κι ήρθε σαν πονεμένη ψυχούλα. Δεν ξέρω γιατί με συγκινούν κάτι άνθρωποι. Μιλούν σαν παιδάκια κι είναι μπρος στα πράγματα αθώοι∙ δεν υποπτεύονται κίνδυνο, δεν έχουν ιδέα του φόβου. Έχει ένα πολύ ανθρώπινο τόνο το λέει τους…». Αντίθετα, το 1935, σε άλλο κείμενό του εξαίρει τα ποιήματα της Ρίτας Μπούμη αλλά θεωρεί «ασυγχώρητο σφάλμα της» τον ελεγειακό τόνο και το πότισμα των στίχων της «από τους βακίλους του ρωμαντισμού».
Πολύ ενδιαφέρουσες οι αναφορές του σε βιβλία όπως π.χ. Η Ζωή εν Τάφω και Η Παναγιά η Γοργόνα του Στράτη Μυριβήλη, οι Θαλασσινοί Προσκυνητές του Τάσου Αθανασιάδη, η Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Κ.Θ. Δημαρά, αλλά και σε άλλους δημιουργούς, όπως οι Βάσος Βαρίκας, Ηλίας Βενέζης, Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, Ανδρέας Κάλβος, Κοσμάς Πολίτης, Γιώργος Θεοτοκάς, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Ανδρέας Καρκαβίτσας, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Ιωάννης Συκουτρής, Κώστας Καρυωτάκης κ.ά.
Στα απαντητικά του κείμενα σε αρνητική κριτική που έγραψαν για το έργο του αποτυπώνεται η οργισμένη διάθεση και η απαξίωσή του (έναν από αυτούς, τον Λεωνίδα Ρήγα, τον αποκαλεί ειρωνικά δια-γ-νοούμενο). Πολύ δηκτικά, επίσης, είναι τα σχόλιά του για την περιφρονητική, όπως τη χαρακτηρίζει, στάση που τηρεί η Αθήνα απέναντι στους λογοτέχνες που ζουν και δημιουργούν στην επαρχία. Στο βιβλίο υπάρχουν τρία σχετικά άρθρα που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Πνευματική Ζωή, με τίτλο «Η ελληνική επαρχία». Από το στόχαστρό του δεν εξαιρείται η Ακαδημία Αθηνών, τα κρατικά βραβεία και το Εθνικό Θέατρο.
Όλα αυτό το διάσπαρτο υλικό η Σούλα Παπαγεωργοπούλου-Ιωαννίδη το συγκέντρωσε με ιδιαίτερη προσοχή και επιμέλεια, το τοποθέτησε σε σειρά και προχώρησε στην έκδοση του βιβλίου, το οποίο διευκολύνει την «γνωριμία» μας με τον αντισυμβατικό Γιάννη Σκαρίμπα, την κατανόηση της «πρωτοποριακότητας» του έργου του και τη σύνδεση με την «ισόβια ερωμένη του», τη Χαλκίδα.