Μεταφράζω ακόμα δύο ποιήματα της Σύλβια Πλαθ με αφορμή την επέτειο των γενεθλίων της (27 Οκτωβρίου 1932).
- Καλοσύνη
Η καλοσύνη ανάλαφρα γλιστρά μες στο σπίτι μου.
Η κυρά καλοσύνη, ω τι καλή που είναι!
Τα μπλε και κόκκινα πετράδια των δακτυλιδιών της αχνίζουν
Τα παράθυρα, τους καθρέφτες
Τα γεμίζουν με χαμόγελα.
Υπάρχει τίποτα πιο αληθινό από το κλάμα ενός παιδιού;
Η κραυγή του λαγού είναι ίσως πιο άγρια
Αλλά ψυχή δεν έχει.
Η ζάχαρη όλα τα θεραπεύει, έτσι λέει η Καλοσύνη.
Η ζάχαρη είναι απαραίτητο ρευστό,
Οι κρύσταλλοί της μικρό επίθεμα.
Ω καλοσύνη, καλοσύνη
Πόσο γλυκά μαζεύεις τα κομμάτια!
Τα γιαπωνέζικα μετάξια μου, απεγνωσμένες πεταλούδες,
Όποτε να’ ναι μπορεί να καρφιτσωθούν, αφού αναισθητοποιηθούν.
Και να ‘σαι τώρα εσύ, έρχεσαι μ’ ένα φλιτζάνι τσάι
Με ατμό στεφανωμένο.
Του αίματος ο πίδακας ποίηση είναι,
Τίποτα δεν τον σταματά.
Και μου προσφέρεις δύο παιδιά, δύο ρόδα.
1η Φεβρουαρίου 1963
Η Σ. Π. με τα παιδιά της, Φρίντα και Νίκολας, ανάμεσα στους νάρκισσους του Court Green, στο Ντέβον, αρχές Απριλίου 1962
- Διασχίζοντας το νερό
Μαύρη λίμνη, μαύρη βάρκα, δύο άνθρωποι μαύροι, από κομμένο χαρτί.
Πού πάνε τα μαύρα δέντρα αφού πιούν από εδώ νερό;
Οι σκιές τους πρέπει να σκεπάζουν ολόκληρο τον Καναδά.
Άνθη του νερού εκπέμπουν το λιγοστό φως.
Τα φύλα τους δεν θέλουν να βιαστούμε·
Είναι στρογγυλά κι επίπεδα και γεμάτα σκοτεινές συμβουλές.
Παγωμένοι κόσμοι τινάζονται από το κουπί.
Το πνεύμα του σκότους είναι μέσα μας, είναι μες στα ψάρια.
Ένα κενό υψώνει αποχαιρετιστήριο χέρι, ωχρό.
Αστέρια ανοίγουν ανάμεσα στους κρίνους.
Δεν σε τυφλώνουν τούτες οι ανέκφραστες σειρήνες;
Είναι η σιωπή των κατάπληκτων ψυχών.
Η Σ. Π. γράφει το ποίημα «Καλοσύνη» δέκα ημέρες πριν την αυτοκτονία της (11 Φεβρουαρίου 1963). Η κυρά Καλοσύνη, η αρχόντισσα (dame Kindness) μπαίνει απαλά στο σπίτι της και της προσφέρει ένα αχνιστό φλυτζάνι τσάι, βάζει ζάχαρη και ανακουφιστικές κομπρέσες στη ζωή της, μαζεύει τα κομμάτια της. Τι να σου κάνουν όμως αυτές οι μικρές ζαχαρωμένες πράξεις, αναρωτιέται με κυνισμό η ποιήτρια· η δική της ύπαρξη σαν πεταλούδες καρφιτσώνεται. Βέβαια υπάρχει η ποίηση, αίμα που αναβλύζει ορμητικά, τίποτα δεν είναι ικανό να σταματήσει την αιμορραγία της. Κι όμως υπάρχει κάτι ακόμα πιο μεγάλο που αξίζει να διασωθεί. Η καλοσύνη της έχει προσφέρει δύο παιδιά. Εδώ η ανεπαίσθητη αλλά σαφής ειρωνεία του λόγου διαλύεται. Τα παιδιά της, οι καρποί του έρωτά της με τον Τεντ Χιούζ, ενός έρωτα που ήταν γι’ αυτήν το τελικό κτύπημα, είναι το μόνο που τελικά αναγνωρίζει, το μόνο που έχει αξία να διαφυλάξει. Κι είναι γι’ αυτό που, στον σπαραγμό της, φροντίζει να τα προστατεύσει. Πριν ανοίξει τον φούρνο και τερματίσει τη ζωή της εισπνέοντας γκάζι, ετοιμάζει το πρωινό της Φρίντα και του Νίκολας, το αφήνει στο κομοδίνο δίπλα τους και φράζει τη σχισμή κάτω από την πόρτα με βρεγμένα πανιά. Πρόκειται για μια πράξη απόλυτης αγάπης και φροντίδας μες στον λογικευμένο παραλογισμό της .
Το δεύτερο ποίημα, το «Διασχίζοντας το νερό», γράφεται επίσης την τελευταία περίοδο της ζωής της, μια περίοδο ιδιαίτερα δημιουργική, και δίνει τον τίτλο του στην ποιητική συλλογή που εκδόθηκε μετά τον θάνατό της, το 1971.
Σε ένα πρώτο επίπεδο τα νερά που διασχίζει η ποιήτρια είναι η λίμνη στα όρια ανάμεσα των ΗΠΑ και του Καναδά.
Σκοτεινιάζει και οι σειρήνες γίνονται ανέκφραστες, παντού απλώνεται σιωπή· είναι η σιωπή των κατάπληκτων ψυχών. Μοναξιά, αποξένωση, θάνατος, εικόνες ενός διάπλου που φέρνει αναπόφευκτα στο νου τη διαδρομή που κάνουν οι ψυχές στα νερά της Στυγός για την αντίπερα όχθη, τον Κάτω Κόσμο.
Όσα κι αν γραφτούν, όσα κι αν ειπωθούν για τη Σύλβια Πλαθ, η, καταδικασμένη σε θάνατο από τον ίδιο της τον εαυτό, ποιήτρια και το έργο της ποτέ δεν θα ερμηνευθούν πλήρως από καμία βιογραφία. Η Πλαθ ηρωοποιήθηκε και χλευάστηκε, έγινε σύμβολο και παντιέρα των φεμινιστριών του -70, όμως η ποίηση και οι πράξεις της, η απροσδόκητη συνοχή λέξεων και οι απόκοσμες εικόνες της σκοτεινής τέχνης που είναι η ίδια της η ζωή, κατέρχονται σε τέτοια έγκατα που προκαλούν τρόμο. Και μολονότι η Σ. Π. είναι τόσο γνωστή και μεταφρασμένη στη γλώσσα μας, ο αναγνώστης συχνά διστάζει να την προσεγγίσει πραγματικά, να την ερμηνεύσει σε βάθος.
Ίσως είναι και γι’ αυτό που επανέρχομαι, ξανά και ξανά, μαγεμένη από την ποίησή της, όπως εκείνη μαγεύτηκε από τον θάνατο, απότοκο της άκαιρης απώλειας του πατέρα της. Ο Όττο από πείσμα αρνήθηκε να δει την κατάσταση της υγείας του, από ξεροκεφαλιά αρνήθηκε να ζητήσει ιατρική βοήθεια, και όταν πια το έκανε ήταν πολύ αργά. Η μικρή Σύλβια, μόλις οκτώ χρονών τότε, βίωσε τον θάνατό του σαν εγκατάλειψη, η απώλεια του πατέρα της ήταν το σημείο θραύσης της προσωπικότητάς της. Η οργή, το μίσος που δημιούργησε το τεράστιο κενό της απουσίας του της, είναι ο μοναδικός τρόπος που μπορεί να εκφράσει μια υπέρμετρη αγάπη, μια κολοσσιαία ανάγκη. Μένει καθηλωμένη εκεί και παλεύει πάνω από δύο δεκαετίες να ζήσει. Γράφει στο ημερολόγιό της, γράφει ποίηση, ζει έναν φρενιασμένο έρωτα με τον Τεντ Χιούζ, τον παντρεύεται, αποκτά δύο παιδιά μαζί του. Και αυτός ο έρωτας, η επιλογή της αυτή με έναν άντρα σαγηνευτικό και αμετανόητα άπιστο, γίνεται λες εσκεμμένα για να την οδηγήσει στην οριστική θραύση, για να βρεθεί πάλι κοντά στον πατέρα. Για να οδηγηθεί στο πλευρό του Όττο, στον Κάτω Κόσμο.
Με εικόνες που μεταφέρουν ιστορίες και σύμβολα, αρχέτυπα από αρχαίους μύθους, με λέξεις που τα τραύματά της αιμορραγούν, η Πλαθ δημιουργεί ένα σύμπαν σκληρό, με γλώσσα κοφτή, ψυχρή, συχνά αποστασιοποιημένη, που στην πραγματικότητα πυρακτώνεται από μια επιθυμία τόσο σφοδρή που σε σαστίζει. Ο μελετητής δεν μπορεί να μην αναρωτηθεί αν η επιθυμία αυτή του θανάτου, είναι η επιθυμία του ταγμένου στην ποίηση για μια ζωή καθαρή, αληθινή, “Τραγουδούν/ Για έναν κόσμο πληρέστερο, καθάριο”, αν είναι μια πράξη απόλυτης σωματικής και πνευματικής ελευθερίας, η έκσταση που προσεγγίζει τον πρωτογονισμό. Μια εσωτερική, ανιμιστική εμπειρία. Για μια ζωή που λαχταράει να φθάσει στις ρίζες, στην πηγή, στο βάθος του κρατήρα, εκεί που η ζωή κοχλάζει άγρια και ασίγαστα.
