You are currently viewing Βάλτερ Πούχνερ: από το «Σκέψεις για την Ποίηση»

Βάλτερ Πούχνερ: από το «Σκέψεις για την Ποίηση»

 VΙΙ

 Δεν μπορείς να τα πεις όλα. Δεν μπορείς να τα πεις όλα με τις λέξεις. Τις λέξεις που σου παρέχουν τα λεξικά. Η καθημερινή συνομιλία. Τις λέξεις που δεν είναι δικές σου, αλλά έχουν η κάθε μία ιστορική διαδρομή διαφορετική, που πάει στα βάθη των αιώνων. Δε θα είναι ποτέ ολοδικές σου. Ίσως εν μέρει μπορείς να τις  κατακτήσεις, να τις χρησιμοποιήσεις διαφορετικά, αν τους προσδώσεις νόημα διαφορετικό. Αλλά παραμένουν υλικό ξένο. Χτίζεις το σπίτι σου με ξένα υλικά, αγορασμένα τούβλα. Τα βαφτίζεις δικά σου, αλλά δε θα είναι. Δε θα είναι ποτέ ολοκληρωτικά δικά σου. Όπως θα ήθελες.

            Έτσι δεν μπορείς να τα πεις όλα. Μπορείς να πεις μερικά, μόνο. Η ύφανση των αισθημάτων είναι πιο λεπτή, η δικτύωση των σκέψεων πιο πυκνή. Η γλώσσα δεν σε ακολουθεί παντού. Άπιστες ερωμένες οι λέξεις. Όσο και να τις περιποιείσαι, κάπου θα σε προδώσουν· όσο και να τις διατάζεις, δεν υπακούν. Χρειάζεσαι μια δική σου γλώσσα. Αλλά δεν υπάρχει. Μπορείς να τη φτιάξεις, και εν μέρει τη δημιουργείς, όμως ποιος θα καταλάβει; Αναγνώστη πού θα βρεις; Αναγνώστη που θα σε νιώθει, που θα προσλαμβάνει και τα βαθύτερα. Αυτά που δεν λέγονται. Αυτά που κρύβονται κάτω από τα γράμματα, και θέλουν μαιευτήρα για να φανούν. Κι όμως εκεί είναι ο εαυτός σου, το πλάσμα που έπλασες και θέλει να ζήσει.

            Η αδυναμία της γλώσσας να εκφράζει τον ποιητή, δημιουργεί τον δημιουργικό αναγνώστη. Αυτόν που διορατικά και διεισδυτικά προσλαμβάνει το πρόσωπο του ποιητή, τον νιώθει, τον καταλαβαίνει και ζει αυτό που έζησε εκείνος, πλάττοντας το σύνθεμα. Τέτοιος αναγνώστης είναι το όνειρο κάθε συγγραφέα. Ο αναγνώστης που προσανατολίζεται στο λαβύρινθο των λέξεων, που έχει τα γραφόμενα ως ενδεικτικούς μόνο οδοδείκτες, και χαράσσει το δικό του μονοπάτι. Έστω διαφορετικό από τα βιώματα του δημιουργού. Αυτό είναι το τίμημα της καταβύθισης. Η διαφορά των ερμηνειών, η πολυσημία. Έτσι ο ποιητής μένει πάλι μόνος του· εκεί που έψαχνε για συντροφιά. Πέρα από τη γλώσσα· κάτω από τις λέξεις και τη συναρμολόγησή τους.

            Εντούτοις υπάρχει κάποιος τρόπος να μεταδώσεις κάτι από το βίωμα. Πέρα από τα νοήματα και τις σημασίες υπάρχει το υλικό· οι ήχοι, η αφή, η αρμονία. Ο κόσμος μιας βαθύτερης ομορφιάς και ευδαιμονίας, που είναι η μουσική της γλώσσας. Ο βηματισμός του στίχου· η εναλλαγή των ρυθμών. Ομοηχίες και συνηχήσεις, διάφορες ρίμες, αλληλουχίες φωνηέντων, ο χορός των στίχων και το μπαλέτο των στροφών. Και σ’ αυτήν την πιο μυστική οδό της συνεννόησης, ο ποιητής ίσως τελικά να μείνει μόνος. Μπορεί ο αναγνώστης να μην τα κατανοήσει όπως θα ήθελε ο γλωσσοπλάστης, αλλά να χορέψει μαζί του μόνο μερικές στροφές.

Αλλά και εκεί ελλοχεύει το σφάλμα, η παρερμηνεία. Μπορεί ο ρυθμός να είναι ο ίδιος, αλλά οι φιγούρες διαφορετικές.

            Δεν μπορείς να τα πεις όλα. Νοήματα και βιώματα δεν συμπίπτουν πάντα. Η μοίρα του ποιητή είναι η μοναχικότητα. Η προσπάθεια επικοινωνίας που ποτέ δεν τελεσφορεί. Το έργο της ποίησης είναι υπαινικτικό· το έργο της ανάγνωσης ανιχνευτικό. Το διάβασμα μια ιχνηλασία. Μια ιχνηλασία μέσα σε γλωσσικά αποτυπώματα. Το ποίημα ως σταυρόλεξο. Αστυνομικό μυθιστόρημα. Δίχως έγκλημα, δίχως λογική δομή. Ένα κοκτέιλ από νοήματα και βιώματα, στοχασμούς και αισθήματα, εμπειρίες και φιλοσοφήματα. Τοπία διάφορα μέσα στο γλωσσικό τοπίο. Εικόνες πολλές μέσα στην ηχητική εικόνα. Πίσω από τις λέξεις αναζητείται ο συγγραφέας. Πίσω από το έργο ο άνθρωπος. Πίσω από το σύνθεμα το βίωμα. Για να βιώσει και ο αναγνώστης, να ζήσει και μια άλλη ζωή, να διευρύνει τον ψυχικό του πλούτο. Πλούτος εσωτερικός, που δεν φορολογείται· θησαυροί της μοναξιάς, που δεν λέγονται. Στα χέρια του ξεφυλλίζει την ψυχή του  συγγραφέα, τη ζωή του, τη φαντασία του, την ομορφιά του, τη δυστυχία του. Ζει ζωές πολλές, και πιο γεμάτες.

            Η ποίηση είναι μεγάλο σχολείο του ζην. Το να ζεις ζωές πολλές μέσα στη δοσμένη. Το να νιώθεις καταστάσεις διαφορετικές, μέσα στο σώμα σου που είναι το ίδιο. Κι έτσι χτίζεις ένα εγώ πολύ μεγαλύτερο από αυτό που σου έχτισε η εκπαίδευση, η πανομοιότυπη.

Παίρνεις μορφή, μορφώνεσαι. Στα βιώματα των ποιητών και συγγραφέων γίνεσαι άνθρωπος. Και επικοινωνείς με το κόσμο. Και νιώθεις το κοσμικό δέος. Αδελφοποιητός του σύμπαντος. Κοινωνός άπειρης ευτυχίας και δυστυχίας. Λάτρης της ομορφιάς που εκπέμπει η ματαιότητα. Μύστης του έρωτα και του θανάτου. Γνώστης των αντιθέσεων, που είναι αποχρώσεις του ίδιου.

Βάλτερ Πούχνερ

Ο Βάλτερ Πούχνερ γεννήθηκε και σπούδασε στη Βιέννη, αλλά τα περισσότερα χρόνια της ζωής του τα έχει ζήσει στην Ελλάδα. Είναι επίτιµος και οµότιµος καθηγητής Θεατρολογίας στο ΕΚΠΑ (ιδρυτής του Τµήµατος Θεατρικών Σπουδών µαζί µε τον Σ. Α. Ευαγγελάτο) και παρασηµοφορηµένο µέλος της Ακαδηµίας Επιστηµών της Αυστρίας. Επίσης, έχει διδάξει πολλά χρόνια στο Πανεπιστήµιο της Βιέννης, καθώς και σε πολλά ευρωπαϊκά και αµερικανικά Πανεπιστήµια.

Έγραψε πάνω από 120 βιβλία στα ελληνικά, αγγλικά και γερµανικά και δηµοσίευσε περί τα 500 µελετήµατα και περισσότερες από 1.000 βιβλιοκρισίες, για θέµατα της ιστορίας του ελληνικού και του βαλκανικού θεάτρου, καθώς και περί ελληνικής και συγκριτικής λαογραφίας και νεοελληνικών σπουδών και περί της θεωρίας του θεάτρου και του δράµατος. Από πολύ νέος γράφει ποίηση (κυρίως στα ελληνικά) αλλά µόνο πρόσφατα άρχισε να δηµοσιοποιεί τα έργα του.

Μέχρι στιγμής έχουν κυκλοφορήσει περισσότερες από 20 ποιητικές συλλογές. (Ολοκάρπωση, Τελευταίες ειδήσεις, Αστροδρόμια, Η ηλικία της πλάνης, Ο κηπουρός της ερήμου, Οι θησαυροί της σκόνης, Κοντσέρτο για στιγμές και διάρκεια, Δώδεκα πεύκα κι ένας ευκάλυπτος, Μηνολόγιο του άγνωστου αιώνα, Πεντάδες, Το αναπάντεχο, Συνομιλίες στη χλόη, Το χώμα των λέξεων, Τα σημάδια του περάσματος, Τα δώρα, Ο κάλυκας του κρόκου, Υπνογραφίες, Αλάτι στον άνεμο, Η επιφάνεια του μυστηρίου, ο φωτεινός ίσκιος, κ.ά.)

Αφήστε μια απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.