Ο Λάμαχος  στον πόλεμο, ο Δικαιόπολης στο γλεντοκόπι

Σχ. 1

ΛΑ. Ε, μικρέ, μικρέ,² φέρε μου εδώ έξω τον γυλιό.³

ΔΙ.   Ε, μικρέ, μικρέ,⁴ φέρε μου εδώ έξω το καλάθι.

ΛΑ. Αλάτι με θυμάρι ανάκατο φέρε, μικρέ, κι ακόμη και κρεμμύδια.

ΔΙ.   Κι εμένανε κομμάτια από ψαρούκλα καπνιστή·

μ’ αηδιάζουν τα κρεμμύδια.

ΛΑ.  Ντολμάδες⁵ με παστόψαρο ταγγό φέρε εδωνά, μικρέ.

ΔΙ.   Κι εμένανε φέρε μου εσύ, μικρέ, ντολμάδες με σφουγγάτο

και θα τους ψήσω εκειδά.⁶

ΛΑ.  Φέρε εδώ τα δυο φτερά τής περικεφαλαίας.

ΔΙ.    Σε μένα φέρε βέβαια τις φάσσες και τις τσίχλες.

ΛΑ. Μα τι ωραίο, πράγματι, τι κάτασπρο

που είναι της στρουθοκαμήλου το φτερό!

ΔΙ.   Μα τι ωραίο, πράγματι, τι ροδοκόκκινο⁷

που ’ναι της φάσσας το κοψίδι!

ΛΑ.  Βρε άνθρωπε αχρείε, σταμάτα πια τα όπλα μου να κοροϊδεύεις!

ΔΙ.    Βρε άνθρωπε αχρείε, θες τις τσίχλες μου να μην κιαλάρεις;

ΛΑ.  Για φέρε έξω τη θήκη με τα τρία τα λοφία.

ΔΙ.   Κι εμένανε τη λεκανίτσα δώσε μου με τα κοψίδια τού λαγού.

ΛΑ. Μωρέ, μου καταφάγανε οι σκόροι τα λοφία;!

ΔΙ.   Μωρέ, πριν από το δείπνο θα κατεβάσω το μπουμπάρι;!⁸

ΛΑ.  Βρε άνθρωπε αχρείε, θέλεις σε μένανε να μη μιλάς;

ΔΙ.   Μα δε μιλώ σε σένα. Κάμποση ώρα τώρα

έχουμε στήσει ένα καβγά με τον μικρό.

(Στον δούλο του) Λοιπόν, θέλεις να πάμε στοίχημα

και ν’ αναθέσουμε στον Λάμαχο να κρίνει

ποιο απ’ τα δυο είναι πιο νόστιμο, οι ακρίδες για οι τσίχλες;

ΛΑ.  Πώπω, πώς θίγεις υπολήψεις!

ΔΙ.    (Στον δούλο του) Πολύ πιο νόστιμες κρίνει πως είναι οι ακρίδες.

ΛΑ.  Μικρέ, μικρέ, κατέβασέ μου το κοντάρι και έξω φέρ’ το μου εδώ.

ΔΙ.    Μικρέ, μικρέ, κι εσύ βγάλ’ το λουκάνικο απ’ το σουβλί

και φέρ’ το μου εδώ.

ΛΑ.  Εμπρός, ας βγάλω από τη θήκη το κοντάρι.

(Δίνοντας τη μια άκρη στον δούλο του) Κράτα, βάστα γερά, μικρέ.

ΔΙ.   (Δίνοντας στον δούλο του το λουκάνικο) Κι εσύ, μικρέ, βάστα γερά αυτό.

ΛΑ.  Μικρέ, φέρ’ τα τριπόδια, τ’ ακουμπιστήρι της ασπίδας.

ΔΙ.   (Χαϊδεύοντας την κοιλιά του) Και της δικής μου τα καρβέλια

μέσ’ απ’ το φούρνο φέρε τα.

ΛΑ.  Φέρε μου εδώ τη στρογγυλή ασπίδα με τη Γοργώ⁹ για έμβλημα.

ΔΙ.   Και μένα δώσε μου τη στρογγυλή την πίτα

που είναι σκεπασμένη με τυρί.

ΛΑ.  Ε, μα δεν είν’ αυτό για τους ανθρώπους κοροϊδία ολοφάνερη;!

ΔΙ.   Ε, μα δεν είν’ η πίτα γλυκιά για τους ανθρώπους;!

ΛΑ.  Χύνε, εσύ μικρέ, το λάδι [επάνω στην ασπίδα]. Και βλέπω

μες στο χάλκωμα έναν γερομπισμπίκη

που για δειλία θε να δικαστεί.

ΔΙ.   Χύνε εσύ το μέλι [επάνω στο γλυκό]. Και ο γερομπισμπίκης από δω

είν’ ολοφάνερο ότι στον Λάμαχο, τον γιόκα…τού Γοργάσου,¹⁰

να σκάσει εύχεται και να πλαντάξει.

ΛΑ.  Φέρε, μικρέ, εδώ τον θώρακά μου τον πολεμικό.

ΔΙ.   Βγάλε και τον δικό μου θώρακα, μικρέ,

τον τρίλιτρο τον μαστραπά.

ΛΑ.  Μ’ αυτόν για τους εχθρούς θ’ αρματωθώ.

ΔΙ.    Μ’ αυτόν για τους συμπότες μου θ’ αρματωθώ.

ΛΑ.  Ε, μικρέ, φέρ’ τα στρωσίδια και δέσ’ τα απ’ την ασπίδα.

ΔΙ.    Ε, μικρέ, φέρε το δείπνο και δέσε το μέσ’ από την καλαθίδα.

ΛΑ.  Κι εγώ θα πάρω και θα μεταφέρω τον γυλιό.

ΔΙ.    Κι εγώ παίρνω το πανωφόρι και αναχωρώ.

ΛΑ.  Σήκωσε, πάρε την ασπίδα και βάδιζε, μικρέ.

Χιονίζει. Αμάν! Τα πράγματα το παν για βαρυχειμωνιά.

ΔΙ.    Σήκωσε, φέρε το δείπνο. Τα πράγματα το παν για φαγοπότι.

1)Για την υπόθεση της κωμωδίας στην οποία ο ποιητής υψώνει τη φωνή του υπέρ της ειρήνης (το έργο παραστάθηκε το 425 π. Χ., τον έκτο χρόνο τού Πελοποννησιακού πολέμου) βλ. το άρθρο μας: https://www.periou.gr/georgia-papadaki-ypastros-%e2%b8%ba-astrogeiton/

Σε συνέχεια της δράσης που περιγράφηκε στο παραπάνω άρθρο, ο Δικαιόπολης, ο οποίος έχει κλείσει μόνος του ειρήνη με τους Λακεδαιμονίους, μετά την υποστήριξη με παρρησία της άποψής του για τα αίτια τού Πελοποννησιακού πολέμου, βρίσκεται αντιμέτωπος με τους εξαγριωμένους μαζί του και διχασμένους Αχαρνιώτες, παλιούς πολέμαρχους τού Μαραθώνα, οι οποίοι και  συγκροτούν τον Χορό. Όσοι επιμένουν στον πόλεμο καλούν τον φιλοπόλεμο Λάμαχο να τους υποστηρίξει, ο Δικαιόπολης τον γελοιοποιεί και στο τέλος κερδίζει όλους τους Αχαρνιώτες με το μέρος του. Οριοθετεί την «επικράτειά» του και διαλαλεί πως είναι ελεύθερος στις αγοραπωλησίες. Παρελαύνουν τότε διάφοροι τύποι, όπως ένας Μεγαρίτης, ένας συκοφάντης, ένας Θηβαίος και άλλοι. Και εκεί που ο Δικαιόπολης ετοιμάζεται για ένα πλουσιοπάροχο γιορτινό δείπνο, έρχεται ένας αγγελιοφόρος ο οποίος φέρνει τη διαταγή στον Λάμαχο να φύγει γρήγορα για τα σύνορα. Συγχρόνως ένας άλλος ειδοποιεί τον Δικαιόπολη να προσέλθει στο δείπνο τού μεγάλου πανηγυριού. Και ενώ ο μεν Λάμαχος ετοιμάζεται για τον πόλεμο δυσανασχετώντας που χάνει τη γιορτή, ο δε Δικαιόπολης για το γλέντι, διαμείβεται μεταξύ τους η σπαρταριστή στιχομυθία που παραθέτουμε.

2)Με αυτή την προσφώνηση απευθύνονταν στον δούλο.

3)Ο οπλίτης στον πόλεμο είχε μαζί του και έναν υπηρέτη για να μεταφέρει τα όπλα τού κυρίου του.

4)Ο Δικαιόπολης απευθύνεται στον δικό του δούλο.

5)Θρῖον (στο πρωτότυπο) σημαίνει κατά λέξη φύλλο συκιάς. Την ίδια ονομασία όμως είχε και φαγητό που γινόταν με μείγμα από αυγά, μέλι, γάλα, τυρί, σιμιγδάλι και λίπος, χοιρινό ή κατσικίσιο, τυλιγμένο μέσα στο φύλλο, ένα είδος γεμιστού φύλλου συκιάς ή ντολμά.

6)Το λαχταριστό θρῖον τού Δικαιόπολη αντιπαρατίθεται στο φτωχικό τού Λάμαχου με το παρακατιανό παστό ψάρι, που συνιστούσε μέρος τής λιτής διατροφής ενός στρατιώτη σε καιρό πολέμου.

7)Από το ψήσιμο.

8)Μίμαρκυς στο πρωτότυπο: Παρασκευαζόταν από την κοιλιά, τα έντερα και το αίμα ζώου, κυρίως λαγού, και φαίνεται πως είχε γλυκιά γεύση.

9)Γοργώ ή Μέδουσα: μυθικό τέρας με τρομακτικά χαρακτηριστικά. Τη σκότωσε ο Περσέας, ο οποίος πρόσφερε το κεφάλι της, το Γοργόνειο, στην Αθηνά. Με αυτό η θεά κόσμησε έκτοτε το κέντρο τής ασπίδας της ή τον χιτώνα της, τη λεγόμενη αἰγίδα, σκορπώντας τρόμο και πανικό στους εχθρούς της.

10)Γόργασος= Το όνομα συνδέεται με έναν Μεσσήνιο ήρωα και έναν ζωγράφο παλαιότερο τού Αριστοφάνη. Ο ποιητής το χρησιμοποιεί εδώ περιπαικτικά, λόγω της ομοιότητας με τη λέξη Γοργώ.