“Κατά συνέπεια ο ποιητής είναι πραγματικά κλέφτης της φωτιάς.

Σηκώνει όλο το βάρος της ανθρωπότητας, ακόμα και των ζώων. Οφείλει να κάνει να ακουστούν, να ψαυτούν, να γίνουν αισθητά, τα ευρήματά του· εάν αυτό που κομίζει από κει-κάτω έχει μορφή, δίνει μορφή· εάν είναι άμορφο, δίνει άμορφο. Να βρει μια γλώσσα.

Κατά τα λοιπά, αφού κάθε λόγος είναι ιδέα, θα έρθει καιρός μιας παγκόσμιας γλώσσας! …

Αυτή η γλώσσα θα είναι ψυχή για την ψυχή, συνοψίζοντας τα πάντα, αρώματα, ήχους, χρώματα, με σκέψη αγκιστρώνοντας τη σκέψη και έλκοντας. Ο ποιητής θα καθορίσει την ποσότητα αγνώστου που αφυπνίζεται στον καιρό του μέσα στην οικουμενική ψυχή: θα δώσει περισσότερα – από την εκφορά του στοχασμού του, από τη σημειογραφία της πορείας του προς την Πρόοδο. Κάτι κολοσσιαίο που μετατρεπόμενο σε γενική αρχή, αφομοιωμένη από όλους, θα ήταν πραγματικά ένας πολλαπλασιαστής προόδου!

… Αυτοί οι ποιητές θα υπάρξουν! Όταν θα έχει διαρραγεί η ατελείωτη δουλεία της γυναίκας, όταν θα ζήσει για εκείνη και από εκείνη, όταν ο άνδρας, – μέχρι τώρα απεχθής, – της δώσει την αποφυλάκισή της, τότε θα είναι ποιητής και αυτή! Η γυναίκα θα βρει μέρος του αγνώστου! Οι κόσμοι των ιδεών της θα διαφέρουν άραγε από τους δικούς μας; – Θα ανακαλύψει πράγματα παράδοξα, ανεξερεύνητα, αποκρουστικά, απολαυστικά· θα τα λάβουμε, θα τα καταλάβουμε”. Επιστολή στον Πωλ Ντεμενύ, Οι μικρές μου αγαπημένες. Charleville, 15 Μαΐου 1871, μτφρ. Ε. Κόλλια

Arthur Rimbaud and his brother Frederic at their first communion.

20 Οκτωβρίου του 1854, γεννιέται μια μοναδική περίπτωση που αυτό παραμένει, ένας ποιητής παράφορος στην ιδιοφυία του όσο κανείς· που έγραψε και έζησε με λύσσα. Τη μέρα αυτή γεννιέται στη Σαρλβίλ, την ψυχρότερη πόλη της Γαλλίας στα σύνορα με το Βέλγιο, ένα αγόρι, ο Jean Nicolas Arthur Rimbaud. Είναι ένα ήσυχο παιδί, πρώτος μαθητής που μένει με τη μητέρα Vitalie Cuif και τα αδέλφια του, τρεις αδελφές Isabelle, Jean Nicolas Frédéric και Victorine Pauline Vitalie και τον μεγάλο του αδελφό Jean Nicolas Frédéric, σε ένα ωραίο σπίτι στην κεντρική οδού της πόλης. Πηγαίνει κατηχητικό. Η μητέρα του είναι πολύ θρήσκα, πολύ καθώς πρέπει και αναθρέφει τα παιδιά της ανάλογα. Είναι παντρεμένη με τον ωραίο λοχαγό Frédéric, που έχει πολεμήσει στην Αλγερία, και έρχεται σπίτι μόνο όταν παίρνει άδεια. Συνολικά στα επτά χρόνια γάμου του ζευγαριού ο λοχαγός, ένας «καλόκαρδος, καλόβολος και γενναιόδωρος άνθρωπος», έμεινε με την οικογένειά του συνολικά τρεις μήνες. Μετά τη γέννηση του τελευταίου τους παιδιού, της Ιζαμπέλ, ο Φρεντερίκ φεύγει για τον πόλεμο της Κριμαίας και δεν ξαναγυρνά. Δεν σκοτώθηκε. Έφυγε απλώς. Αποφάσισε φαίνεται πως δεν του πηγαίνει ο γάμος, η οικογένεια, δεν του πηγαίνει η γυναίκα του που, ως χαρακτήρας και στάση ζωής, βρίσκεται ακριβώς στον αντίποδα. «Αυστηρή, τσιγκούνα, χωρίς την παραμικρή αίσθηση του χιούμορ» . Μετά απ’ αυτό η μητέρα Ρεμπώ σκληραίνει ακόμα περισσότερο γίνεται ακόμα πιο άκαμπτη· έχει την αξιοπρέπειά της να διαφυλάξει. Οι καλοί τρόποι, η τυπολατρεία, η αμείλικτη ευσέβεια γίνονται στοιχεία απαράβατα.

Πολύ νωρίς στην εφηβεία του ο  Αρθούρος Νικολά θα πετάξει με βαναυσότητα από πάνω του τα στοιχεία αυτά μαζί με τα στοιχειά των γεννητόρων του.

sketch of Arthur, aged 12, 1897, by Paterne Berrichon, the poet’s publisher and husband of Isabelle Rimbaud, the poet’s sister.

«Θα μπορούσα θαυμάσια να ήμουν το παρατημένο παιδί πάνω στον κυματοθραύστη που έφυγε στο πέλαγο, ο μικρός υπηρέτης που ακολουθεί τη δενδροστοιχία καθώς το μέτωπό του αγγίζει τον ουρανό,

Τα μονοπάτια είναι τραχειά. Οι λοφίσκοι καλύπτονται από σπάρτο, ο αέρας είναι ακίνητος. Πόσο τα πουλιά και οι πηγές είναι μακρυά! Αυτό δεν μπορεί παρά να είναι το τέλος του κόσμου, προχωρώντας». Illuminations. Παιδική ηλικία. μτφρ Αλέξη Ασλάνογλου

Portrait d’Arthur Rimbaud, 1872 par Jean-Louis Forain

Το μικρό παπαδοπαίδι, ο άριστος μαθητής, που έγραφε τα μαθήματα λατινικών για ολόκληρη την τάξη χωρίς ο καθηγητής να καταλάβει ότι όλα ήταν γραμμένα από ένα και τον ίδιο άτομο, ανακαλύπτει τη Γαλλική Επανάσταση, τον Βολταίρο, την ποίηση. Ο πόλεμος του 1870 τον βρίσκει στη βιβλιοθήκη της Σαρλβίλ, που όμως παραμένει ανοιχτή και από τον γέρο βιβλιοθηκάριο, τον «πρίγκιπα των καθισμένων», όπως τον ονομάζει, παίρνει τα απαγορευμένα βιβλία από την μέχρι τότε θρησκεία του, από την ασφυκτική ανατροφή της μητέρας του. Μελετάει αποκρυφισμό, πνευματισμό, μαγεία, ανατολικές θρησκείες. Γίνεται ο «αναρχικός φιλόσοφος». Είναι η εποχή που το παιδί το οποίο πριν μερικά χρόνια πιάστηκε στα χέρια με μεγαλύτερους συμμαθητές του γιατί καταβρέχονταν με αγιασμό, θα αρχίσει να γράφει στους τοίχους «ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ ΘΕΟ». “Αυτός ο νεαρός θα είναι το πνεύμα του καλού ή του κακού”, λέει γι’ αυτόν ο λυκειάρχης.

Αυτή την εποχή αρχίζει να γράφει και στέλνει τα ποιήματά του στον 21χρονο δάσκαλό του Ιζαμπάρ.

Είναι 15 χρονών όταν προσπαθεί να δημιουργήσει μια νέα γλώσσα, «μια γλώσσα που θα είναι η ψυχή για την ψυχή, που θα περιέχει τα πάντα, αρώματα, ήχους και χρώματα».

Γράφει: «Ο ποιητής γίνεται προφητικός, από μια μακριά, μεγάλη και δικαιολογημένη ανωμαλία όλων των αισθήσεων. Όλες η φόρμες του πόνου και της τρέλας· ψάχνει μέσα του, εξαντλεί πάνω του όλα τα δηλητήρια για να μην κρατήσει παρά μόνο τις λεπτομέρειες.

Ανείπωτο βασανιστήριο, που του χρειάζεται όλη η πίστη του, όλη η υπεράνθρωπη δύναμή του, που γίνεται μεταξύ όλων ο Μεγάλος Ασθενής, ο μεγάλος εγκληματίας, ο μεγάλος καταραμένος – και ο ανώτερος σοφός – γιατί φθάνει στο άγνωστο…»

Henri Fantin-Latour. Un coin de table. 1872

Henri Fantin-Latour. Un coin de table. 1872. Ο Ρεμπώ εικονίζεται με τον ποιητή και εραστή του Πωλ Βερλαίν που έχει εγκαταλείψει την οικογένειά του ξετρελαμένος από την ποιητική ιδιοφυία, από την παραφορά για τη ζωή αυτού του τρομακτικού έφηβου, με τα γαλάζια μάτια πάνω στο παιδικό πρόσωπο, τόσο γαλάζια που είναι σχεδόν διάφανα, με τα μακριά ποδάρια και τις τεράστιες παλάμες. Ο Βερλαίν που, μπαίνοντας μαζί του στο καφέ του Ταμπουρέ του Καρτιέ Λατέν, φωνάζει στους ζωγράφους και τους ποιητές που συχνάζουν εκεί: «Ιδού κύριοι, αυτός ο νέος θα ξετινάξει τους πάντες!»

the most notorious gun in literature

Και είναι ο Βερλαίν που, όταν ο έφηβος Αρθούρος, απηυδισμένος από τα μεθύσια, την αλητεία, τη φτώχια, την τρέλα και των δυο, ανακοινώνει ότι θα εγκαταλείψει τον «Καταχθόνιο δόκτορα», ο Βερλαίν μεθυσμένος  τον πυροβολεί, τον τραυματίζει ελαφρά στο χέρι και καταλήγει στη φυλακή, μετά από καταγγελία του Ρεμπώ στην αστυνομία. «Ένας χαφιές! Αυτός ο αλήτης που ισχυριζόταν πως είχε πνεύμα δεν ήταν παρά ένας χαφιές!»

O Verlaine στον Rimbaud, Παρίσι, Σεπτέμβριος 1871

“…Έχω κάτι σαν τάγγωμα απ’ τη λυκανθρωπία σας… Είστε θαυμάσια εξοπλισμένος…

Στη θάλασσα, 3 Ιουλίου, 1873

…Μόνο, μια και σ’ αγαπούσα αφάνταστα (και ντροπή σ’ όποιον βάζει κακό στο μυαλό του), οφείλω ακόμα να σε διαβεβαιώσω πως, αν σε τρεις ημέρες από τώρα δεν θα τα ξαναφτιάξω με την γυναίκα μου, και μέσα σε συνθήκες τέλειες, θα τινάξω τα μυαλά μου στον αέρα. Τρεις ημέρες σε ξενοδοχείο κι ένα ρεβόλβερ στοιχίζουν… Εάν, και καταπώς φαίνεται είναι πολύ πιθανό, πρέπει να κάνω αυτή την τελευταία μαλακία, θα την κάνω τουλάχιστο σαν ένας γενναίος μαλάκας. Η τελευταία σκέψη μου, φίλε μου, θα είναι για σένα, για σένα που με φωνάζεις απ’ την προκυμαία και που όμως δεν θα ήθελα να ξαναδώ, γιατί έπρεπε να πεθάνω –ΤΕΛΟΣΠΑΝΤΩΝ!

Μήπως θέλεις να σε φιλήσω πεθαίνοντας;

Ο φτωχός σου, Verlaine”

Arthur Rimbaud – Paul Verlaine. Αλληλογραφία. εκδόσεις Ερατώ. μτφρ. Ανδρέας Νεοφυτίδης

Foto de Paul Marsan Dornac a Paul Verlaine, en el café François 1er à Paris, 1892 .

Θα μας επιτρέψετε μια μικρή παρένθεση για να πούμε μερικά λόγια για τον πίνακα του Henri Fantin-Latour, ενός από τους σημαντικότερους παρνασσιστές. Ο ζωγράφος  τοποθετεί τον Ρεμπώ και τον Βερλαίν στην άκρη του τραπεζιού. Είναι η εποχή που οι δυο είναι πλέον έκπτωτοι και καταγέλαστοι από τους ελάσσονες ποιητές και τους μαθητευόμενους ζωγράφους του σιναφιού. Ωστόσο εδώ, στον πίνακα αυτό απεικονίζονται ανάμεσα στους παρνασσιστές ποιητές και γίνονται οι “zutistes” που συχνάζουν στο Hôtel des Ètrangers. Πρόκειται για μια στιγμή που καταγράφεται στην ιστορία της γαλλικής λογοτεχνίας. Από τα αριστερά προς τα δεξιά βλέπουμε. Όρθιοι: Elzéar Bonnier, Emile Blémont, Jean Aicard. Οι πέντε καθιστοί, Paul Verlaine και Arthur Rimbaud, Léon Valade, Ernest d’Hervilly, Camille Pelletan. Όλοι φορούν μαύρα, εκτός από τον Camille Pelletan, στην άλλη άκρη, που είναι πολιτικός και όχι ποιητής. Σημειώνονται δύο απουσίες παρνασσιστών: του Charles Baudelaire που τα τελευταία χρόνια της ζωής του ήταν κλεισμένος, ημιπαράλυτος, σε «maison de santé», και ο Albert Mérat που δεν ήθελε να απεικονιστεί μαζί με το «σατανικό ζευγάρι», και ο ζωγράφος τοποθετεί στη θέση του μια ανθοδέσμη (δες ολόκληρο πίνακα παραπάνω).

Henri Fantin-Latour. Un coin de table. detail

Τίποτα δεν κρατάει τον Αρθούρο στην Σαρλβίλ όταν γίνεται η Κομμούνα. Φεύγει για το Παρίσι -είναι η τρίτη φορά που το σκάει από το σπίτι. Την πρώτη που διέσχισε τις Αρδέννες,  τον συνέλαβαν στον σταθμό γιατί δεν είχε εισιτήριο, τον κλείσανε για λίγο στη φυλακή και τον έστειλαν πίσω. Η δεύτερη απόδρασή του περιβάλλεται από μυστήριο. Γνωρίζουμε μόνο αυτό το τραγούδι των «αρραβώνων» του: «Το χειμώνα θα πάμε, μέσα σ’ ένα μικρό βαγόνι με μπλε μαξιλάρια…». Λένε ότι έφυγε από τη Σαρλβίλ μαζί με μια κοπέλα.

Valentine Hugo (1890–1968) Arthur Rimbaud 1949. ink

“Τέντωσα σκοινιά από καμπαναριό σε καμπαναριό· γιρλάντες από παράθυρο σε παράθυρο· χρυσές αλυσίδες από άστρο σε άστρο, και χορεύω”.

«Ένα χτύπημα του δακτύλου σου πάνω στο τύμπανο εκτονώνει όλους τους ήχους και αρχίζει»

“Ιδιοφυία είναι η ανάκτηση της παιδικής ηλικίας κατά βούληση“. Illuminations. μτφρ. Αλέξης Ασλάνογλου

Une saison en enfer

Arthur Rimbaud Le Bateau ivre,

Η τρίτη φορά είναι με την Κομμούνα, το 1871. Ο Αρθούρος δεν βαστιέται. Ο μύθος λέει ότι αυτός έκαψε τις Tuilleries… Κανείς δεν ξέρει με σιγουριά. Το μυστήριο πυκνώνει, ο μύθος υφαίνεται. Η αλχημεία του λόγου γεννιέται με τους πόνους ενός δύσκολου, μοιραίου τοκετού. Ο «νέος προφήτης» έχει γεννηθεί.

Rimbaud in Place Vendome. photo Bruno Braquehais some time after the 16th of May 1871.

«Παιδί, μερικοί ουρανοί έχουν εκλεπτύνει την οπτική μου. Όλοι οι χαρακτήρες έδωσαν μιαν απόχρωση στη φυσιογνωμία μου. Τα Φαινόμενα σάλεψαν. Τώρα η αιώνια κάμψη των στιγμών και το άπειρο των μαθηματικών με διώχνουν μέσ’ απ’ αυτόν τον κόσμο όπου υφίσταμαι όλες τις κοινωνικές επιτυχίες, Σεβαστός από την παράξενη παιδική ηλικία και τις εκτός μέτρου αγάπες. Στοχάζομαι έναν πόλεμο, με βάση το δίκαιο ή την ισχύ, με βάση μια λογική πολύ απρόβλεπτη. Αυτό είναι τόσο απλό όσο μια μουσική φράση». Πόλεμος, Illuminations. μτφρ Αλέξης Ασλάνογλου

On the left the possible new face of Rimbaud, on the right the well-known Carjat studio-portrait.

Picasso may have known the Place Vendome images and used them when painting Boy with a Pipe

«Δημοκρατία

Η σημαία πάει στο βρώμικο τοπίο, και η τοπολαλιά μας πνίγει το ταμπούρλο.

Στα κέντρα θα τροφοδοτήσουμε την πιο κυνική πορνεία. Θα σφάξουμε τις λογικές ανταρσίες.

Στις πιπεράτες και μουσκεμένες χώρες! – στην υπηρεσία των πιο τερατωδών βιομηχανικών ή στρατιωτικών εκμεταλλεύσεων.

Καλή αντάμωση εδώ, αδιάφορο πού. Νεοσύλλεκτοι καλής θελήσεως, θα έχουμε την αιμοχαρή φιλοσοφία· αμαθείς για την επιστήμη, βασανισμένοι για την άνεση· η διαρραγή για τον κόσμο που πάει. Αυτή είναι η αληθινή πορεία. Εμπρός μαρς!» Illuminations. μτφ. Αλέξη Ασλάνογλου. εκδ. Πανδώρα (1971)

«Την καινούρια αρμονία.

ένα βήμα από σένα είναι η στρατολόγηση καινούριων ανθρώπων και η πορεία τους.

το κεφάλι σου στρέφεται. ο καινούριος έρωτας! το κεφάλι σου γυρίζει πίσω. ο καινούριος έρωτας!

“άλλαξε τους κλήρους μας, κάνε κόσκινο τις μάστιγες, αρχίζοντας απ’ τον καιρό”, σου τραγουδούν τα παιδιά. “ύψωσε οπουδήποτε την υπόσταση των τυχών και των ευχών μας”, σε παρακαλούν.

φτάνοντας από πάντοτε, συ που θα φεύγεις παντού.

Σε μια λογική, Illuminations. μτφρ Αλέξης Ασλάνογλου

η τεχνητή νοημοσύνη στην ιστορία της λογοτεχνίας: Photo d’Arthur Rimbaud datée d’avril 1871… réalisée avec l’Intelligence Artificielle par Luc Loiseaux

«Being Beauteus

Μπροστά σε χιόνι ένα Πλάσμα Ομορφιάς υψηλού αναστήματος. Σφυρίγματα θανάτου και κύκλοι μουσικής υπόκωφης κάμουν ν’ ανέρχεται, να πλαταίνει και να τρέμει σαν φάντασμα αυτό το λατρεμένο σώμα· άλικες και μαύρες πληγές σκάζουν μέσα σε υπέροχες σάρκες. Τα καθαρά χρώματα της ζωής σκουραίνουν, χορεύουν και ελευθερώνονται γύρω από το Όραμα, πάνω στο εργοστάσιο. Και ρίγη υψώνονται και βροντούν, και η έξαλλη γεύση αυτών των εκβάσεων καθώς φορτίζεται με τα θανάσιμα σφυρίγματα και τις βραχνές μουσικές που ο κόσμος, μακρυά από μας, ρίχνει πάνω στη μάνα μας από ομορφιά, – αυτή υποχωρεί, ορθώνεται. Ω! τα κόκκαλά μας επενδύθηκαν ένα καινούριο ερωτικό σώμα». Illuminations. μτφ. Αλέξης Ασλάνογλου

Μέχρι τα 19 του χρόνια γράφει (1870 – 1874), φέρνει τον ποιητικό κόσμο,  την ποίηση την ίδια άνω κάτω. Κανείς δεν τον ξεπέρασε από τότε, τίποτα δεν είναι πια το ίδιο μετά απ’ αυτόν.

Κι έπειτα, στην κόψη της εφηβείας με την ενηλικίωση, ο «εγκληματίας ποιητής», όπως αυτοχαρακτηρίζεται, κόβει κεραυνοβόλα το γράψιμο και το ίδιο κεραυνοβόλα διασχίζει «με τις αέρινες πατούσες» την Ευρώπη. Ιταλία, Ισπανία, Κύπρος, και μετά Αλεξάνδρεια, Τζέντα, Άντεν, Μομπάσα, Χαράρ. Είναι ο πρώτος Ευρωπαίος που θα διασχίσει την Μομπάσα.

Δεν θα γράψει ποτέ πια. Γίνεται μύθος στους γνωστούς κύκλους των ποιητών, που τον έχουν ήδη για νεκρό. Παρά το σθένος, την επιμέλεια, το απίστευτο πείσμα και την επιμονή με την οποία αγκαλιάζει τη νέα του ασχολία, ο Αρθούρος Ρεμπώ γίνεται ο πρώτος λαθρέμπορος στην ιστορία που δεν πλούτισε.

Αν όμως ως λαθρέμπορος απέτυχε, ο εξερευνητής Ρεμπώ πέτυχε να χαράξει τη γραμμή που αργότερα θα ακολουθήσει ο πρώτος σιδηρόδρομος της Αιθιοπίας.

Λαθρέμπορος όπλων, σκλάβων λένε, ζει «Μια εποχή στην κόλαση», επαληθεύει την ποίησή του περιπλανώμενος κάτω από άθλιες συνθήκες. Κάποιοι θα πουν ότι ακολουθεί το πεπρωμένο του, δηλαδή την περιπλανώμενη τροχιά του πατέρα του που, αφού εγκατέλειψε την οικογένειά του, έλεγε παντού ότι ήταν χήρος και δεν στέριωσε πουθενά.

Rimbaud in Harar. 1883

Το σίγουρο είναι πως ο πυρακτωμένος έφηβος, ο «Ορατικός»  ποιητής δεν αντέχει άλλο τη ματιά του, την ευαισθησία του που αφήνει τα πάντα να τον διαπερνούν ως τον πυρήνα της ύπαρξής του. Με μια μονοκοντυλιά σβήνει όλα (; ) τα άσβηστα, και γίνεται ο Άλλος.

και μια εικόνα για την οποία ο Αρθούρος θα είχε σφοδρές αντιρρήσεις. le bust de Rimbaud au Museum A. R.

Jean Nicolas Arthur Rimbaud. Ένας κακορίζικος από τη γέννα. Με μια μάνα σκληρή, «χήρα Ρεμπώ» όπως και αυτή συστήνεται μετά την εγκατάλειψή της από τον Φρεντερίκ Ρεμπώ, ο Αρθούρος ζει με δύο ζωντανά φαντάσματα. «Εγώ είναι ένας Άλλος», μας το έχει πει. Ο δαιμονικός έφηβος ξέρει, γνωρίζει τη φύση του, γνωρίζει τη φύση του ανθρώπου ως τα σκοτεινά της τρίσβαθα. Ποιος ξέρει, ίσως γι’ αυτό αφήνει πίσω την οδύνη της ποίησης και βυθίζεται στη Σιωπή.

Πεθαίνει στις 10 Νοεμβρίου του 1891, με κομμένο το ένα του πόδι, εξαντλημένος από τις κακουχίες και την αρρώστια, 37 χρονών γέρος.