Λένη Ζάχαρη: Η Γενοκτονία… οι γενοκτονίες.

Το πιο όμορφο και συνάμα το πιο παράξενο και πιο άγριο πλάσμα στη γη είναι ο άνθρωπος. Ικανός για τα μεγάλα, τα σπουδαία, τα ωραιότερα πράγματα και την ίδια στιγμή ικανός για τα χειρότερα, τα αγριότερα και τα απεχθέστερα. Η ιστορία είναι μάρτυρας για τις ικανότητες του πλάσματος που κατακυρίευσε τη γη κι έφτιαξε πολιτισμούς μοναδικούς. Που κατέκτησε ακόμη και τα αστέρια κι έκανε τις μηχανές να μιλάνε, μπόρεσε να δώσει απαντήσεις και συνεχίζει να δίνει στις ασθένειες που αντιμετωπίζει, εκμηδένισε τις αποστάσεις με κάθε τρόπο και δεν είναι πια έρμαιο των καιρικών φαινομένων και των άγριων ζώων, τα οποία έβαλε σε κλουβιά και τα δείχνει ως αξιοθέατο.
Εκείνο όμως που προκαλεί τεράστια εντύπωση είναι το γεγονός ότι ο άνθρωπος δεν μπόρεσε να εκπολιτίσει το άγριο ένστικτο της εξόντωσης του αντιπάλου του. Κι όχι απλώς κάποιου με τον οποίο βρίσκεται σε πόλεμο ή διεκδικούν τροφή ή χώρο για να μείνουν. Το ένστικτο εκείνο που «φωνάζει» εξόντωσέ τον, εκμηδένισέ τον προκειμένου να εξαφανιστεί εντελώς! Είναι αληθινά εντυπωσιακό αυτό καθώς συμβαίνει μόνο στον άνθρωπο απ’ όλα τα πλάσματα του ζωικού βασιλείου. Κανένα θηρίο άγριο, όσο άγριο κι αν είναι, δεν εξοντώνει πληθυσμούς από τα θηράματά του για να φάει. Καλύπτει τις ανάγκες του και της ομάδας του και ησυχάζει γιατί το ένστικτό του το πληροφορεί πως αν κυνηγήσει παραπάνω θα μείνει νηστικό στη συνέχεια.
Ο άνθρωπος όμως όταν αποφασίζει να κυνηγήσει σκορπάει τον θάνατο και το κακό, εξοντώνει χωρίς διάκριση, δεν ενδιαφέρεται αν συγκρούεται με στρατιώτες ή σκοτώνει γυναίκες και παιδιά. Αν πολεμάει για το δίκιο ή αν με κάποια πρόφαση μπορεί να διαπράττει γενοκτονία.
Γενοκτονία… που σημαίνει πως ξεκληρίζεις έναν λαό, του σκοτώνεις το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Σκοτώνεις τους άντρες και τις γυναίκες, σκοτώνεις τους παππούδες, σκοτώνεις και τα παιδιά δίχως έλεος.
Στις 24 Απριλίου, Ημέρα Μνήμης για την Αρμενική Γενοκτονία, έκλεισαν 110 χρόνια από τότε που οι Νεότουρκοι ξεκίνησαν επισήμως τις σφαγές των Αρμενίων.

Η συστηματική εξόντωση των Αρμενίων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έγινε κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ο σουλτάνος και ο τσάρος βρέθηκαν σε διαφορετικά στρατόπεδα. Το σχέδιο του Υπουργού Εσωτερικών, Ταλαάτ Πασά, μπήκε σε εφαρμογή στις 24 Απριλίου του 1915, με τη σύλληψη 250 επιφανών Αρμενίων στην Κωνσταντινούπολη, οι οποίοι εκτελέστηκαν το ίδιο βράδυ.
Αμέσως μετά άρχισαν ομαδικές σφαγές του αρμενικού λαού στην Ανατολική Μικρά Ασία. Χαρακτηριστικό είναι το τηλεγράφημα του Ταλαάτ στις 28 Απριλίου 1915 προς τους νομάρχες των περιοχών αυτών: «Αποφασίσθηκε να τεθεί τέρμα στο ζήτημα των Αρμενίων με εκτόπισίν τους στις ερήμους και την εξόντωση αυτού του ξενικού στοιχείου». Έως το 1918 πάνω από ενάμιση εκατομμύριο Αρμένιοι έχασαν τη ζωή τους ή αναγκάστηκαν να εκπατριστούν.
Όσοι δεν πέθαναν την περίοδο εκείνη κυνηγήθηκαν ανηλεώς κατά τις περιόδους δίωξης των Ελλήνων, κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή και βέβαια στον Πόντο. Όσοι έζησαν έφυγαν πρόσφυγες στην Ελλάδα, την Ευρώπη και αλλού.

Η γενοκτονία του 1915 παρέμεινε ατιμώρητη από τη διεθνή κοινότητα, παρότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία, ως σύμμαχος των Κεντρικών Δυνάμεων, βρισκόταν στους ηττημένους του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Αδόλφος Χίτλερ τη χρησιμοποίησε ως παράδειγμα για να δικαιολογήσει το Εβραϊκό Ολοκαύτωμα. «Ποιος μιλάει σήμερα για τον αφανισμό των Αρμενίων;» διερωτήθηκε το 1939.

Η Αρμενική Γενοκτονία ήταν εν γνώσει των Γερμανών, συμμάχων των Οθωμανών στον Μεγάλο Πόλεμο, οι οποίοι όμως επέβαλαν καθεστώς λογοκρισίας στην πατρίδα τους. Ο μόνος πολιτικός που προσπάθησε μάταια να καταγγείλει την εξόντωση των Αρμενίων ήταν ο σοσιαλδημοκράτης Καρλ Λίμπκνεχτ μετέπειτα ιδρυτής του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας, στις 11 Ιανουαρίου 1916. Η ιστορική έρευνα έχει φέρει στο φως ντοκουμέντα ότι οι Γερμανοί ενθάρρυναν τους Οθωμανούς στην εξόντωση των Αρμενίων, επειδή τους θεωρούσαν προσκείμενους στους Ρώσους.

Μόλις το 2015 η Γερμανία υπαναχώρησε από τη σταθερή μέχρι τώρα άρνησή της να χρησιμοποιήσει τον όρο «γενοκτονία» για την εξόντωση των Αρμενίων από τους Οθωμανούς Τούρκους, υποκύπτοντας στις πιέσεις βουλευτών.«Η σφαγή των Αρμενίων πριν από 100 χρόνια υπήρξε γενοκτονία, το κλασικό παράδειγμα εθνοκάθαρσης, μαζικής καταστροφής και απέλασης», δήλωσε ο πρόεδρος της Γερμανίας Γιοακίμ Γκάουκ, κατά την διάρκεια επιμνημόσυνης δέησης που έγινε σε ναό του Βερολίνου στις 23 Απριλίου.

Η Τουρκία, ως διάδοχο κράτος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ποτέ δεν παραδέχτηκε τη Γενοκτονία των Αρμενίων. Υποστηρίζει ότι επρόκειτο για μία επιχείρηση καταστολής κατά εκείνων των Αρμενίων, που είχαν συνεργαστεί με τις ρωσικές δυνάμεις εισβολής στην ανατολική Τουρκία και ότι οι νεκροί δεν ξεπερνούσαν τις 300.000. Η δήλωση συγγνώμης του Τούρκου πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προς τα εγγόνια των θυμάτων στις 23 Απριλίου του 2014, θα μπορούσε να είναι προμήνυμα αλλαγής της στάσης της Άγκυρας απέναντι στο ζήτημα της Γενοκτονίας των Αρμενίων.

Εκτός από τους Αρμενίους οι Τούρκοι, με την υποστήριξη των Γερμανών, άσκησαν διώξεις σε όλες τις μειονότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ιδιαιτέρως στους Έλληνες καθώς αυτοί, μαζί με τους Αρμένιους, είχαν στα χέρια τους το εμπόριο της Αυτοκρατορίας.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι μιλάμε για Ποντιακή Γενοκτονία. Οι Έλληνες του Πόντου ήταν μορφωμένοι και οικονομικά δραστήριοι και είχαν υπό τον έλεγχό τους όλο το εμπόριο μέχρι τη διάνοιξη της Διώρυγας του Σουέζ, αλλά και μετά.
Ο φθόνος των Νεότουρκων που υποδαυλιζόταν από τους Γερμανούς, οι οποίοι ήθελαν να «βάλουν χέρι» στα εδάφη της Τουρκίας στράφηκε εναντίον των Ποντίων. Οι Τούρκοι με πρόσχημα την «ασφάλεια του κράτους» εκτοπίζουν ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού στην αφιλόξενη μικρασιατική ενδοχώρα, μέσω των λεγόμενων «ταγμάτων εργασίας» («Αμελέ Ταμπουρού»). Στα «Τάγματα Εργασίας» αναγκάζονταν να υπηρετούν οι άνδρες που δεν κατατάσσονταν στο στρατό. Δούλευαν σε λατομεία, ορυχεία και στη διάνοιξη δρόμων, κάτω από εξοντωτικές συνθήκες. Οι περισσότεροι πέθαιναν από πείνα, κακουχίες και αρρώστιες.

Αντιδρώντας στην καταπίεση των Τούρκων, τις δολοφονίες, τις εξορίες και τις πυρπολήσεις των χωριών τους, οι Ελληνοπόντιοι, όπως και οι Αρμένιοι, ανέβηκαν αντάρτες στα βουνά για να περισώσουν ό,τι ήταν δυνατόν. Μετά τη Γενοκτονία των Αρμενίων το 1915, οι Τούρκοι εθνικιστές υπό τον Μουσταφά Κεμάλ είχαν πλέον όλο το πεδίο ανοιχτό μπροστά τους για να εξολοθρεύσουν τους Ελληνοπόντιους. Ό,τι δεν κατάφερε ο Σουλτάνος σε 5 αιώνες το πέτυχε ο Κεμάλ σε 5 χρόνια!

Το 1919 οι Έλληνες μαζί με τους Αρμένιους και την πρόσκαιρη υποστήριξη της κυβέρνησης Βενιζέλου προσπάθησαν να δημιουργήσουν ένα αυτόνομο Ελληνοαρμενικό κράτος. Το σχέδιο αυτό ματαιώθηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι εκμεταλλεύθηκαν το γεγονός για να προχωρήσουν στην «τελική λύση».

Στις 19 Μαΐου 1919 ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα για να ξεκινήσει τη δεύτερη και πιο άγρια φάση της Ποντιακής Γενοκτονίας, υπό την καθοδήγηση των Γερμανών και σοβιετικών συμβούλων του. Μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 οι Ελληνοπόντιοι που έχασαν τη ζωή τους ξεπέρασαν τους 200.000, ενώ κάποιοι ιστορικοί ανεβάζουν τον αριθμό τους στις 350.000.

Όσοι γλίτωσαν από το τουρκικό σπαθί κατέφυγαν ως πρόσφυγες στη Νότια Ρωσία, ενώ γύρω στις 400.000 ήλθαν στην Ελλάδα. Με τις γνώσεις και το έργο τους συνεισέφεραν τα μέγιστα στην ανόρθωση του καθημαγμένου εκείνη την εποχή ελληνικού κράτους και άλλαξαν τις πληθυσμιακές ισορροπίες στη Βόρειο Ελλάδα. Ημέρα Μνήμης της Ποντιακής Γενοκτονίας είναι η 19^η Μαΐου.

Η θηριωδία των Τούρκων επεκτάθηκε και σε άλλες κοινότητες, όπως αυτή των Ασσυρίων. Πρόκειται για έναν από τους πρώτους λαούς που ασπάστηκαν το Χριστιανισμό, ο οποίος ήταν συγκεντρωμένος κυρίως στην Μεσοποταμία, στις επαρχίες Τουρ Αμπντίν, Χακκάρι, Σιρνάκ, Μαρντίν, Βαν και Σύρτη της Τουρκίας και Ούρμια του σημερινού Ιράν.

Οι Ασσύριοι αποτελούσαν μια μεγάλη εθνική ομάδα στην Τουρκία, αριθμώντας περίπου 700.000 μέλη στις αρχές του 20ου αιώνα. Μεταξύ 1915-1918, πάνω από 300.000 άτομα έχασαν τη ζωή τους. Η συστηματική και οργανωμένη εξόντωσή τους συνιστά γενοκτονία, η οποία είναι γνωστή με την ονομασία Sayfo (σπαθί).

Πρώτος στόχος ήταν τα επιφανή μέλη της κοινότητας, διανοούμενοι και θρησκευτικοί ηγέτες, οι οποίοι εκτελέστηκαν μαζικά, πρακτική που ακολουθήθηκε έπειτα και για τον υπόλοιπο πληθυσμό. Επίσης, όπως συνέβη με τους Έλληνες και τους Αρμένιους, Ασσύριοι στάλθηκαν στα τάγματα εργασίας (amele taburu). Πολλοί πέθαναν καθ’οδόν από τις κακουχίες, την πείνα και τη δίψα ή δολοφονήθηκαν από διάφορες φυλές (κυρίως Τσέτες και Κιρκάσιους).

Γυναίκες κακοποιούνταν, πωλούνταν ως σκλάβες ή αναγκάζονταν να συνάψουν γάμους με Τούρκους. Η πλειοψηφία όσων απέμειναν αναγκάστηκαν να ασπαστούν το Ισλάμ ενώ ορφανά ανατράφηκαν από μουσουλμανικές οικογένειες. Παράλληλα, εκατοντάδες εκκλησίες και μοναστήρια, καθώς και το 94% των ασσυριακών χωριών καταστράφηκαν ενώ ασσυριακά τοπωνύμια αντικαταστάθηκαν από τουρκικά. Μεγάλο μέρος των Ασσυρίων μετανάστευσε σε γειτονικές χώρες, στη Συρία και το Ιράκ και αργότερα στην Ευρώπη.

Οι Ασσύριοι έλαβαν μέρος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Ως αντάλλαγμα για τη συμμετοχή τους τούς είχε δοθεί η υπόσχεση δημιουργίας ανεξάρτητου κράτους, όμως, κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ. Η Συνθήκη των Σεβρών τούς έδωσε ελπίδες για αυτονομία, καθώς προέβλεπε ένα σχήμα τοπικής αυτονομίας με εγγυήσεις προστασίας των Ασσυροχαλδαίων και άλλων εθνικών ή θρησκευτικών μειονοτήτων. Εντούτοις, ούτε αυτό το σχέδιο υλοποιήθηκε. Ως αποτέλεσμα, οι σφαγές συνεχίστηκαν μέχρι το 1925.

Εν συνεχεία, το τουρκικό κράτος προέβαλε αρκετά εμπόδια στην επιστροφή των Ασσυρίων στην πατρίδα τους. Παράλληλα, η καταπίεση των εναπομεινάντων κατοίκων συνεχίστηκε. Επειδή οι Ασσύριοι δεν είναι αναγνωρισμένη εθνική μειονότητα, δεν είχαν το δικαίωμα να λαμβάνουν εκπαίδευση στη μητρική τους γλώσσα. Τα τελευταία σχολεία τους έκλεισαν το 1928 με κυβερνητική εντολή.

Από την άλλη, ενώ θεωρούνται πολίτες της Τουρκίας με πλήρη δικαιώματα σύμφωνα με το σύνταγμα, δεν αντιμετωπίζονταν ως τέτοιοι. Επί παραδείγματι, δε γίνονταν δεκτοί σε κρατικά αξιώματα. Οι πολιτικές τουρκοποίησης (π.χ. ο ειδικός φόρος για τους μη μουσουλμάνους του 1942, το πογκρόμ της Πόλης το 1955, οι μαζικές απελάσεις) επέτειναν τα προβλήματα των Ασσυρίων, με αποτέλεσμα περίπου 200.000 να αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές εστίες τους. Τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 ακολούθησε ένα νέο κύμα μετανάστευσης στην Κωνσταντινούπολη και το εξωτερικό (κυρίως Γερμανία και Σουηδία).

Συνεπεία όλων αυτών, ενώ πριν από το 1915, οι Ασσύριοι που ζούσαν εντός των συνόρων της σημερινής Τουρκίας υπολογίζονταν σε πάνω από 600.000, σήμερα έχουν απομείνει μόλις 25.000 περίπου, οι 19.000 εκ των οποίων στην Πόλη. Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ασσυρίων είναι η 7^η Αυγούστου.

Εκτός από τους Έλληνες σε Μικρά Ασία και Πόντο, τους Αρμενίους και τους Ασσύριους, έχουμε και τους Κούρδους των οποίων το πρόβλημα, όπως και των Ασσυρίων, υφίσταται ακόμη.

Την ίδια στιγμή η Γάζα είναι τόπος μαρτυρίου κι όλος ο πλανήτης παρακολουθεί να συντελείται Γενοκτονία χωρίς να παρεμβαίνει κανένας προκειμένου να σταματήσουν οι σφαγές των Παλαιστινίων. Βλέπουμε κομματιασμένα παιδιά, μωρά γεννημένα πρόωρα κάτω από άθλιες συνθήκες που είναι αμφίβολο το αν θα επιβιώσουν, ερείπια από τους συνεχείς βομβαρδισμούς, παιδιά σκελετωμένα από την πείνα κι απλώς λέμε: Η Γάζα… τι φρίκη! Ναι, αλλά κάπως πρέπει να σταματήσει αυτή η φρίκη! Αυτοί που κινδύνεψαν να εξοντωθούν από μια Γενοκτονία, από το Ολοκαύτωμα, τώρα διαπράττουν έγκλημα σε βάρος αθώων με το επιχείρημα του Χίτλερ: Είσαι Παλαιστίνιος; Είσαι τρομοκράτης. Είσαι ένοχος! Ένοχο και το βρέφος, ένοχο και το παιδί των τριών ετών και των δέκα και η μάνα και η γιαγιά και ο παππούς και όλοι είναι Χαμάς και είναι τρομοκράτες. Θες δική σου πατρίδα; Είσαι τρομοκράτης, άρα σε σκοτώνω!
Αυτή είναι η λογική όσων διαπράττουν Γενοκτονίες! Δεν αναγνωρίζουν στους άλλους – για κάποιους δικούς τους λόγους, παράλογους – το δικαίωμα να ζουν, να έχουν πατρίδα, να υπάρχουν.
Οι πρώτοι που πρέπει να αντιδράσουν είναι όσοι υπέστησαν ανάλογες διώξεις προκειμένου να φανεί πως η Ιστορία έχει δώσει το μάθημά της.

Βέβαια ποιος να συγκινηθεί πραγματικά; Οι απόγονοι αυτών που γέμισαν φυτείες τη Νότια Αμερική και εξαφάνισαν φυλές ή αυτών που έκαναν σκλάβους τους κατοίκους της Αφρικής, όταν δεν τους σκότωναν, και τους πουλούσαν στα σκλαβοπάζαρα;
Αυτό το θηρίο που λέγεται άνθρωπος δύσκολα λυγίζει μπροστά στον ανθρώπινο πόνο… Όταν όμως αφήνουμε να συμβαίνουν αυτά πάλι και πάλι, τότε είναι βέβαιο ότι θα τα ξαναζήσουμε.