Η μοναδικότητα της αφοσίωσης προς την πατρίδα και του αισθήματος τιμής των Σπαρτιατών 

Σχ. 2

΄Ετυχε τότε η πόλη [της Σπάρτης] να έχει γιορτή και να είναι γεμάτη από ξένους· ήταν δηλαδή η γιορτή κατά την οποία γίνονταν οι γυμνοπαιδιές³ με διαγωνιζόμενους χορούς στο θέατρο. Τότε έφθασαν από τα Λεύκτρα εκείνοι που ανήγγειλαν τη συμφορά. Οι έφοροι,⁴ μολονότι αμέσως τους ήταν ολοφάνερο ότι καταστράφηκε η δύναμη του κράτους και ότι έχασαν την ηγεμονία, δεν άφησαν ούτε τον χορό να φύγει ούτε να αλλάξει η πόλη τον εορταστικό της χαρακτήρα· αλλά, αφού έστειλαν τα ονόματα των νεκρών στα σπίτια των συγγενών τους, αυτοί συνέχισαν να διευθύνουν τα θεάματα και τον αγώνα των χορών. Με το ξημέρωμα, όταν πλέον έγινε γνωστό σε όλους ποιοι σώθηκαν και ποιοι πέθαναν, οι μεν πατέρες, οι συγγενείς και οι στενοί φίλοι των νεκρών κατέβηκαν στην αγορά και έσφιγγαν τα χέρια ο ένας του άλλου με πρόσωπα που έλαμπαν, γεμάτοι περηφάνια και χαρά, οι δε οικείοι των διασωθέντων σαν να είχαν πένθος έμεναν στα σπίτια με τις γυναίκες τους· και αν κάποιος από αυτούς αναγκαζόταν να κάνει την εμφάνισή του, φαινόταν και από τη μορφή του και από τη φωνή και από το βλέμμα του ταπεινωμένος και μαζεμένος από ντροπή. Ακόμη όμως περισσότερο μπορούσε κανείς να δει και να καταλάβει από τις γυναίκες· εκείνη που περίμενε ζωντανό τον γιο της από τη μάχη ήταν σκυθρωπή και σιωπηλή, ενώ οι μητέρες εκείνων που είχε μαθευτεί ότι είχαν πέσει στη μάχη κ α ι στα ιερά αμέσως πηγαινοέρχονταν κ α ι περπατούσαν χαρούμενες μεταξύ τους και με το κεφάλι ψηλά.

1)Ο Αγησίλαος Β΄ υπήρξε βασιλιάς τής Σπάρτης (442-358 π. Χ.). Κοντός, ασθενικός και χωλός αναδείχτηκε ευφυής στρατηλάτης, ικανότατος και συνετός άρχοντας. Το 396 π. Χ. ανέλαβε λαμπρή εκστρατεία κατά των Περσών, αλλά αναγκάστηκε να επιστρέψει στην πατρίδα του, επειδή η Σπάρτη κινδύνευε από τον πόλεμο που είχαν κηρύξει εναντίον της η Αθήνα, η Κόρινθος, το ΄Αργος και η Θήβα. Ο Αγησίλαος νίκησε τον συνασπισμένο εχθρό στη μάχη τής Κορώνειας το 394 και εξασφάλισε για μερικά χρόνια την ηγεμονία τής Σπάρτης. Τον 371 όμως οι Σπαρτιάτες ηττήθηκαν στη μάχη στα Λεύκτρα από τους Θηβαίους υπό τη στρατηγία τού Επαμεινώνδα, ο οποίος εφάρμοσε, όπως έχουμε επισημάνει σε προγενέστερο άρθρο μας, την τακτική τής «λοξής φάλαγγας», μάχη η οποία σηματοδοτεί την αρχή τής ηγεμονίας τής Θήβας. Μετά από δέκα χρόνια, το 361 π. Χ., ο Αγησίλαος έφυγε με χίλιους άντρες για την Αίγυπτο ως σύμμαχος τού βασιλιά Ταχώ κατά των Περσών, αλλά σύντομα συντάχτηκε με τον Νεκτάναβη Β΄, εξάδελφο του Ταχώ, ο οποίος καθαίρεσε τον τελευταίο και ανέβηκε στον θρόνο. Τέλος, το 358 ο Αγησίλαος εγκατέλειψε την Αίγυπτο και επιστρέφοντας στη Σπάρτη πέθανε στο πλοίο σε ηλικία 84 ετών. Τάφηκε στη Σπάρτη με εξαιρετική μεγαλοπρέπεια και μεγάλες τιμές.

2)Στο απόσπασμα του παρόντος άρθρου ο Πλούταρχος κατά παρέκβαση της βιογραφίας τού Αγησιλάου εκθέτει με θαυμασμό την αντίδραση των πολιτών τής Σπάρτης μετά την καταστροφή στα Λεύκτρα  (σκοτώθηκε ο δεύτερος βασιλιάς Κλεόμβροτος, 400 Σπαρτιάτες έπεσαν στο πεδίο τής μάχης καθώς και άλλοι από τους Λακεδαιμονίους, με το σύνολο των νεκρών να φθάνει τους 1000). Αυτό που συνέβη ⸺ αρχίζει ο Πλούταρχος ⸺ ήταν μια απροσδόκητη για μεν τους Λακεδαιμονίους ήττα, για δε τους Θηβαίους επιτυχία. Αλλά, σημειώνει, δεν ήταν λιγότερο αξιοζήλευτη για την αρετή της και άξια θαυμασμού η πόλη που νικήθηκε από την πόλη που νίκησε, και δίνει την περιγραφή που παραθέτουμε.

3)Γυμνοπαιδίαι : ετήσια γιορτή που διαρκούσε δέκα μέρες και τελούνταν κάθε χρόνο στη Σπάρτη προς τιμήν τού Απόλλωνα, ενώ αρχικά ήταν αφιερωμένη στη μνήμη των Σπαρτιατών που έπεσαν σε μία μάχη, αυτήν της Θυρέας. Στη διάρκεια των τελετών αγόρια γυμνά εκτελούσαν διάφορες γυμναστικές ασκήσεις και χορούς με τραγούδια, κατά τους οποίους μιμούνταν κινήσεις τής πάλης και του παγκρατίου.

4)Στη Σπάρτη κυβερνούσαν δύο βασιλείς. Όμως με τον καιρό περιορίστηκαν τα δικαιώματά τους στο να προεδρεύουν σε τελετές, να δικάζουν οικογενειακές υποθέσεις και να είναι αρχηγοί στον πόλεμο υπό την άγρυπνη πάντα παρακολούθηση των πέντε εφόρων, οι οποίοι έχοντας αποκτήσει μεγάλη ισχύ αποτελούσαν την ανώτερη εξουσία τής Σπάρτης.